2015 YILINDA ÜNİVERSİTELERİN MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMLERİNE KAYIT YAPTIRAN ADAYLARA AİT İSTATİSTİKİ BİLGİLER

Yıllardır ülkemizdeki maden mühendisliği eğitimi konusunda çeşitli çalışmalar hazırlamaktayım. Üniversitelerimizin maden mühendisliği bölümlerinde öğrenim gören öğrenciler hakkında net bir bilgi bulunmuyor. Maden Mühendisleri odası tarafından 2008 yılında maden mühendisliği bölümlerinde okuyan öğrencilerle ilgili yapılan bir anketin haricinde herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Bu bilgilerin dışında maden mühendisliği bölümüne kayıt yaptıran öğrencilere ait YÖK ve ÖSYM’nin resmi internet sitesinde bulunan bilgilerden derlenen 2008 ve 2010 yılına ait bilgiler bulunmaktadır.

Bu çalışmalarda yer alan bilgiler ışığında; 2008 yılında, ülkemizde bulunan üniversitelerimizin 17’sinde maden mühendisliği bölümü bulunmakta, bu bölümlerden 6 adeti ikinci öğretim vermekte ve toplam 23 program ile öğrenim yapılmaktadır. 2010 yılında ise 19 maden mühendisliği bölümü bulunmakta, bu bölümlerden 8 adeti ikinci öğretim vermekte ve toplam 27 program ile öğrenim yapılmaktadır. Bu bölümlerin dışında İTÜ’ne bağlı olarak eğitim vermekte olan Cevher Hazırlama Mühendisliği Bölümü de maden mühendisliği diploması verilmektedir. Ancak artan kontenjanların boş kalması ve işsizlik gibi nedenlerden dolayı 2015 yılında sadece 17 üniversitemizde maden mühendisliği eğitimi verilmeye başlanmış ve tüm II. öğretimler kaldırılmıştır. Bu duruma paralel olarak kontenjanları boş kalan programlarda kontenjanlar hayli azaltılmıştır.

Birçok program ve mühendislik bölümlerinde vakıf üniversiteleri de eğitim vermeye başlarken 2015 yılında maden mühendisliği bölümleri vakıf üniversiteleri programları içinde yer almayan ender bölümlerdendir. Ancak, maden mühendisliği eğitimine çok yakın olan İTÜ’nde Cevher hazırlama Mühendisliği ve İstanbul Ticaret Üniversitesi’nde Mücevherat Mühendisliği programları da yer almaktadır.

Bu çalışma, 2010 yılında yayınlanan “2010 Yılında Üniversitelerimizin Maden Mühendisliği Bölümlerine Kayıt Yaptıran Öğrencilerin ÖSS Profili ve Çeşitli Bilgiler” başlıklı çalışma ile paralellik taşıması nedeni ile her iki tarihin kıyaslanabilmesine imkan sağlamıştır. Bu kıyaslamanın dışında üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerine kayıt yaptıran öğrencilerin tercihleri ve konumları hakkında detaylı bilgiler de yer almaktadır.

Tablo 1- Üniversitelerin Maden Mühendisliği Bölümleri Kontenjanları ve Kuruluş Yılları

Ülkemizde 2000 yılından bu yana toplam 25 üniversitede 37 ayrı programda maden mühendisliği eğitimi verilmiştir. Bu üniversiteler; Afyon Kocatepe, Aksaray, Sıvas Cumhuriyet, Çanakkale 18 Mart, Adana Çukurova, Diyarbakır Dicle, İzmir Dokuz Eylül, Kütahya Dumlupınar, Ankara Hacettepe, Malatya İnönü, İstanbul, İstanbul Teknik, Trabzon Karadeniz Teknik, Zonguldak Bülent Ecevit, Muğla, Niğde, Ankara Orta Doğu Teknik, Eskişehir Osmangazi, Konya Selçuk, Isparta Süleyman Demirel, Şırnak, Uşak, Van Yüzüncü Yıl ve Adana Bilim ve Teknoloji Üniversiteleridir.

Günümüzde ise yukarıda belirtilen sadece 17 programda maden mühendisliği eğitimi sürdürülmektedir. 2010 yılında 7’si ikinci öğretim bölümü olmak üzere toplam 1.710 maden mühendisliği öğrenci kontenjanı mevcuttu. 2015 yılı itibarı ile bu kontenjan 2/3 oranında (% 64,7) azalarak 602 öğrenciye düşmüştür.

2010 yılında öğrenci kabul eden toplam 27 bölümden 7’si ikinci öğretim olmak üzere 1986 yılında öğretime başlayan Sıvas Cumhuriyet Üniversitesi, Niğde Üniversitesi ve İTÜ İngilizce programı 2015 yılı itibarı ile kapanarak öğrenci almamıştır. Ancak 2011 yılında kurulan Çanakkale 18 Mart Üniversitesi ise öğretim hayatına başlamıştır.

Tablo 2- Üniversitelerin Maden Mühendisliği Bölümleri 2010 ve 2015 Kontenjanları

1990’ların sonunda yürürlüğe konulan ikinci eğitim (akşam programları) uygulamasının da bu 5 yıllık süreçte uygulamadan tamamen kalktığını görmekteyiz. Maden mühendisliği II. eğitimi Dumlupınar Üniversitesi’nde 14 yıl, Osmangazi Üniversitesi’nde 14 yıl, Çukurova Üniversitesi’nde 13 yıl, Cumhuriyet Üniversitesi’nde 12 yıl, Süleyman Demirel Üniversitesi’nde 12 yıl, Selçuk Üniversitesi’nde 10 yıl, Dokuz Eylül Üniversitesi’nde 7 yıl, Karadeniz Teknik Üniversitesi’nde 5 yıl, İnönü Üniversitesi’nde 3 yıl, Niğde Üniversitesi’nde 1 yıl boyunca sürdürülmüştür. 2014 yılından bu yana üniversitelerin ikinci öğretim programlarına kayıt yapılmamaktadır.

Benzer bir şekilde İstanbul Teknik Üniversitesi’nde normal öğretimin yanısıra İngilizce eğitim adı altında ikinci bir program açılmıştır. Aynı uygulama Maden Fakültesi bünyesinde yer alan Cevher Hazırlama Mühendisliği için de uygulanmıştır. Ancak 2010 yılında başlayan bu uygulamaların her ikisi de sadece 3 yıl yürürlükte kalarak çeşitli nedenlerle 2013 yılında uygulamadan kaldırılmıştır.

Üniversitelerimizin maden mühendisliği kontenjanları da incelendiğinde farklı uygulamalara rastlanılmaktadır. Genel olarak kontenjanlarda büyük bir düşüş yaşandığı gözlenilmektedir. En büyük kontenjan azalması Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi’nde yaşanmıştır. 2010 yılında 154 olan kontenjan 2015 yılında 11’e düşmüştür. Bu üniversitemizi 154’den 21’e düşen kontenjanı ile Kütahya Dumlupınar Üni. ve 77’den 11’e düşen kontenjanı ile Zonguldak Bülent Ecevit Üni. takip etmektedir. Bu duruma karşılık kontenjan artışı yaşanan üniversitelerimiz de bulunmaktadır. İstanbul Üniversitesi’nde 2010 yılında 52 olan kontenjan 62’ye ve İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi’nde 77 olan kontenjan 82’ye çıkarılmıştır.

Araştırmaya konu olan 2010-2015 yılları arasında bazı üniversitelerimizde maden mühendisliği bölümlerinin açılıp, çok kısa bir sürede kapandığını görüyoruz. Aksaray Üniversitesi maden mühendisliği bölümü sadece 2013 ve 2014 yıllarında, Şırnak Üniversitesi maden mühendisliği bölümü 2013 ve 2014 yıllarında, Uşak Üniversitesi maden mühendisliği bölümü 2013 ve 2014 yıllarında ve Adana Bilim ve Teknik Üniversitesi maden mühendisliği bölümü 2013 ve 2014 yıllında öğrenci almıştır. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi ise bu süre içinde açılmasına rağmen talep olmaması nedeniyle öğrenci kaydı yapmadan kapanmıştır.

Üniversitelerimizdeki bu farklı uygulamalar ve açılıp kapatılan programların çokluğu maden mühendisliği öğretimin ne kadar plansız ve özensiz yapıldığının en önemli göstergesidir. İki maden mühendisliği programı sadece bir sene öğretim hayatına devam ederek kapanmak zorunda kalınmış, buraya kayıt yaptıran öğrenciler üniversitenin diğer programına hatta Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi’nde olduğu gibi diğer mühendislik bölümlerine kaydırılmıştır.

Tablo 3- 2015 Yılında Üniversitelerimizin Maden Mühendisliği Bölümlerinin Kontenjan ve Yerleşen Öğrencilerin Yerleşme İstatistikleri

2015 yılında üniversitelerimizin maden mühendisliği bölümlerinin Adana Çukurova Üniversitesi, Malatya İnönü Üniversitesi, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi ve Diyarbakır Dicle Üniversitesi hariç tüm kontenjanlarına yerleştirme yapılmıştır. Okul birincileri kontenjanları dahil olmak üzere toplam 602 olan maden mühendisliği kontenjanlarına 566 (94,02) yerleşme yapılmıştır. Yerleşen bu adayların dışında 36 (% 5,98) öğrenci de yerleştirmeye hak kazandıkları halde üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerine kayıt yaptırmamışlardır.

2008 yılında okul birincileri dahil toplam 1.480 kontenjana yerleştirme yapılırken, yerleştirilen adaylardan 65’i (% 4,39) bölümlere kayıt yaptırmamışlardır. Bu rakam 2010 yılında okul birincileri dahil toplam 1.693 kontenjana yerleştirme yapılırken, yerleştirilen adaylardan 147’si (% 8,34) bölümlere kayıt yaptırmamışlardır.

Bu tabloda dikkatimiz çeken en önemli konu ise üniversitelerimizin maden mühendisliği bölümleri kontenjanlarının ağırlıklı olarak 3 büyük kentte toplanmış olmasıdır. Üç büyük kentte bulunan ve en yüksek puanla öğrenci alan toplam 5 programa adayların yarısı (299) yerleşmektedir. Geri kalan 303 aday ise Anadolu’nun çeşitli kentlerinde bulunan 12 programa yerleşmişlerdir.

Tablo 4- 2015 Yılında Üniversitelerimizin Maden Mühendisliği Bölümlerine ait Kontenjan, Yerleşen ve Doluluk Oranlarına Ait Bilgiler

Bu tabloda en dikkat çekici nokta; yıllar itibarı ile giderek azalan doluluk oranıdır.

Aşağıdaki Tablo-5 incelendiğinde; 2015 yılı üniversite seçme sınavında üniversitelerimizin maden mühendisliği bölümlerini seçen öğrencilerin ortalama olarak 245,523 puanla üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerine yerleştikleri görülmektedir. Bu puan TMMOB’nde odası bulunan 24 adet mühendislik programları puanı içinden sadece Ziraat, Orman mühendisliği bölümlerinden daha yüksektir. Üniversitelerimizin maden mühendisliği bölümlerini seçen öğrencilerin aldığı ortalama 245,523 puanın karşılığı olarak LYS’de elde edilen minimum başarı sırası da 195.910’luktur. 2015 yılında üniversitelerin mühendislik bölümlerine başarı sırası minimum 250.000. sırada yer alan adayın kayıt yaptırabildiği göz önüne alındığında 195.910 başarı sırasının ne kadar gerilerde olduğu gözlenebilir.

Tablo 5- 2015 Yılında Üniversitelerimizin Maden Mühendisliği Bölümlerine ait YGS ve LYS Puanları ve Başarı Sıralarına Dair Bilgiler

Tablo-5 detayları incelendiğinde; üniversite sınavına giren adayların başarı sıralarındaki farklılıklarda gözlenmektedir. Adayların Mart ayında girdikleri YGS (Türkçe, Sosyal, Matematik, Fen) sınavında elde ettikleri başarı sıralamaları mı, yoksa haziran ayında girdikleri LYS (Matematik, Geometri, Fizik, Kimya, Biyoloji) sınavında elde ettikleri başarı sıralamaları mı adayların başarılarını belirlediği yolunda farklı görüşler mevcuttur. Tabloda, adayların YGS ortalama başarı sıraları ve LYS (MF4) en düşük başarı sıraları karşılaştırıldığında; sıralamada üst sırada yer alan 4 üniversitemizde çok büyük farklılıklar gözükmese de Anadolu’da eğitim yapan üniversitelerimiz arasında bu karşılaştırmada büyük farklılıklar gözükmektedir. Ankara ve İstanbul’da bulunan bu 4 bölüme yerleşen adaylar büyük kentleri ve ikametgah adreslerinden ayrılmamak amacı ile bu bölümleri seçtikleri düşünülürse, Anadolu’da bulunan maden mühendisliği bölümlerinin açıkta kalmamak amacı ile tercih edildiği söylenebilir.

LYS ve YGS sınavlarında alınan en düşük puanlar incelendiğinde de, benzer bir durum gözlenmektedir. Yaklaşık 2 milyon adayın girdiği sınavda YGS’de 743.963 sırada yer alan adayın Diyarbakır Dicle Üni. maden mühendisliğine kayıt yaptırabildiği görülmektedir. YGS’nda alınan ortalama ve en düşük puanlar incelendiğinde, ikisinin arasındaki farkın en küçük olduğu bölümlerin sıralamada ilk iki sırada yer alan ODTÜ ve İTÜ olduğu görülmektedir. Bu iki üniversitemizde ortalama ve en düşük puanlar arasındaki fark 100.000’den küçükken diğer bölümlerde bu durum yaşanmamakta, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesinde ise aradaki fark 332.551’e kadar çıkmaktadır.

Yukarıdaki tablo 2010 yılına ait çalışma ile kıyaslandığında bazı farklılıklar göze çarpmaktadır. Bu farklılıklardan ilki 2010 yılında adaylar bir tek sınavla maden mühendisliği programlarına yerleşmişlerdir. Bu nedenle adayların YGS karşılaştırılması yapılması mümkün değildir. 2010 yılında adayların LYS başarı sıralaması ağırlıklı ortalaması 310.215 olmuştur. Bu sıralama azaltılan kontenjanlar ve sınırlama getirilen başarı sıralamaları göz önüne alındığında 199.851 olarak gerçekleşmiştir. Mühendislik sıralaması (MF-4) göz önüne alındığında sınava giren adaylar arasında ortalama 310.215. olan bir aday maden mühendisliği bölümüne yerleşebilirken, bu başarı sıralaması 2015 yılında 199.851 olmuştur. Yani başarı sıralamalarında 2010 yılından bu yana % 35,6’lık bir gerileme (artış) söz konusu olmuştur.

Tablo 6- 2010-2015 Yılları Arasında Üniversitelerimizin Maden Mühendisliği Bölümlerine Yerleşen Adayların Başarı Sıralamaları

Üniversitelerimizin maden mühendisliği bölümlerine giren adayların sınavlarda elde ettikleri başarı sıraları incelendiğinde de farklı değerlendirmeler yapmak mümkündür. Maden mühendisliği bölümleri kontenjanlarının 1.710 olduğu 2010 yılında adayların başarı sıralarının daha yüksek olduğu, 2015 yılında kontenjanlar 1/3 oranında düşürülüp 602 olmasına rağmen adayların maden mühendisliği bölümlerine teveccüh etmeyerek daha düşük puanlarlar girmesi düşündürücüdür.

2010 ve 2015 yılı başarı sıraları değerlendirildiğinde en dikkati çeken durumun, İTÜ hariç en popüler programların yıllar içinde düşüş yaşamaları olarak gözükürken kontenjanların radikal bir şekilde düşürüldüğü 2012 yılından sonra birçok programda başarı sıralarının giderek arttığı noktasındadır. Genelin dışında kalan İTÜ’deki başarı sırası artışını da daha önce Türkçe ve İngilizce iki ayrı programda toplam 82 öğrenci alan üniversitenin 2012 yılından sonra sadece Türkçe bölümü ile faaliyet göstermesi olarak gösterilebilir.

Üniversitelerde kontenjan düşürülmesinin yaşandığı 2012 yılından sonra maden mühendisliği bölümlerindeki başarı sırası düşüşleri istikrarlı bir hal almasına rağmen YÖK’ün geçtiğimiz yıl aldığı bir kararla başarı sırası 250.000’den daha düşük olan adayların mühendislik programlarına yerleşemeyecek olmalarının da bu durumda oldukça büyük etkisi bulunmaktadır. Üç büyük kentte bulunan toplam 5 programa yerleştirilen adayların başarı sıralamaları farklılık gösterse de sıralamada daha sonra yer alan Anadolu üniversitelerinin maden mühendisliği bölümleri 232.000 ile 250.000 bandına sıkıştıkları görülmektedir. Bu durumu mühendislik programları tercih eden adayların seçeneksizlikten dolayı daha az tercih edilen maden mühendisliği bölümlerine yönelmeleri olarak açıklamak mümkündür.

Üniversitelerimizin maden mühendisliği bölümlerinin giderek azalan kontenjanlarının aksine maden mühendisliği bölümlerinin başarı sıralamalarında belirgin bir gelişme görülmemektedir. YÖK’ün 2014 yılında yürürlüğe soktuğu aralarında mühendislik programlarını da kapsayan sınırlamaların ardından başarı sıralamasında ilk 250.000’e giremeyen adayların programlara yerleştirilmemesi maden mühendisliği bölümlerini de etkilemiştir. 2015 yılında 17 maden mühendisliği programının 7’si 250.000 barajından öğrenci almıştır.

Maden mühendisliği programlarının başarı sıralamalarındaki bu durumu diğer mühendislik programlarının gerilemesi ile birlikte kendisine farklı bir yer bulmuştur. Maden mühendisliği bölümleri 2010 yılında nerde ise üniversitelerin diğer bölümlerinden en kötü başarı sırası ile öğrenci kaydı yaparken, 2015 yılında bu durum biraz farklılık göstermiştir. Maden mühendisliği bölümleri Afyon Kocatepe Üniversitesi’nde Jeoloji Mühendisliğinden, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi’nde Adana Çukurova Üniversitesi’nde Ziraat (Tarım Ekonomisi) Mühendisliği’nden, İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi’nde Jeofizik Mühendisliği’nden, Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi’nde Ziraat Mühendisliği’nden, Hacettepe Üniversitesi’nde Jeoloji, Hidrojeoloji ve Fizik Mühendisliği’nden, İTÜ’nde Jeofizik ve Cevher Hazırlama Mühendisliği’nden, İstanbul Üniversitesi’nde Jeofizik, Orman, Orman Endüstrisi ve Ziraat (Su Ürünleri) Mühendisliği’nden, Trabzon Karadeniz Teknik Üniversitesi’nde Jeoloji ve Orman Mühendisliği’nden, Konya Selçuk Üniversitesi’nde Jeoloji, Ziraat Mühendisliği’nden ve Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi’nde Çevre (II. Öğretim), Jeoloji, Tekstil, Orman ve İmalat Mühendisliği’nden daha yüksek başarı sıralamaları ile öğrenci kabul edilmiştir.

Tekrar hatırlatmakta fayda var; YÖK’ün geçtiğimiz yıl aldığı bir kararla başarın sıralamasında ilk 250.000’nde yer alamayan adaylar mühendislik programlarına kayıt olamıyorlar. Bu nedenle 2015 yılındaki maden mühendisliği programlarının başarı sıralamaları bu noktada son bulmaktadır. Tablo-6 bu çerçevede değerlendirildiğinde 2010-15 başarı sıralamasındaki yükselişi YÖK’ün belirlediği sınırlandırmalar ile değerlendirmek gerekir. 2010 yılından bu yana artan ve azalan kontenjanlara paralel olarak ülkemizdeki 3 büyük kentte bulunan 5 maden mühendisliği programındaki başarı sıralamaları düşerken, diğer 12 maden mühendisliği programlarındaki başarı sıralamalarında yükselme söz konusudur.

Üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerine kayıt yaptıran öğrencilerin ikametgâh ettikleri kentler ve coğrafi bölgeler değerlendirildiğinde de (Tablo-7) ilginç sonuçlara rastlamaktayız. 2015 yılında maden mühendisliği bölümüne kayıt yaptıran adayların 211’i (% 37,3) ikametgah kentlerinde bulunan üniversitelere yerleşmişlerdir. 2010 yılında yapılan çalışmada yaşadıkları kentteki maden mühendisliği bölümlerine kayıt yaptıran öğrencilerin oranı % 25 (434)’dir. Bu oran ODTÜ’de % 69, Hacettepe’de % 66 ve İTÜ’de % 56’dır. Özellikle Ankara’da yaşayan adayların bulundukları kentten ayrılmak istememeleri gözlenilmektedir. Bulunduğu kentten en az adayın kayıt yaptırdığı üniversitelerimiz ise 11 kontenjanın sadece 1’ine yerleşen Afyon’da bulunmaktadır. Bu üniversiteleri % 12,1 ile İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi ve % 12,9 ile Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi takip etmektedir.

Tablo 7- 2015 Yılında Üniversitelerimizin Maden Mühendisliği Bölümlerine yerleşen Adayların Geldikleri İller ve Coğrafi Bölgeler

Üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerine yerleşen öğrencilerin 225’i (% 39,8) üç büyük kentimizde yaşamaktadır. Bu oranlar Ankara’da bulunan iki üniversitede, ODTÜ’de % 80,7 ve Hacettepe’de % 74,1’dir. Bu ikiliyi İTÜ % % 65,8 ile takip etmektedir. Bu durumun aksine Diyarbakır Dicle Üniversitesi ve Zonguldak B.Ecevit Üniversitelerinde 3 büyük kentten hiç yerleşen yokken, bu durum Adana Çukurova Üniversitesi’nde sadece 1 öğrenci ile % 5,8’dir.

Benzer bir şekilde üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerine yerleşen öğrencilerin 293’ü (% 51,8) aralarında İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Antalya, Adana, Eskişehir, Trabzon, Samsun ve Konya’nın bulunduğu 10 büyük kentten gelmektedirler. Bu oranlar yine Ankara’da bulunan iki üniversitede, ODTÜ’de % 82,6 ve Hacettepe’de % 80,6’dir. Bu ikiliyi İTÜ % % 73,1 ile takip etmektedir. 10 büyük kentten en az öğrenci bulunduran üniversiteler ise % 9,1 ile Diyarbakır Dicle Üniversitesi, % 14,2 ile Zonguldak B.Ecevit Üniversitesi ve % 17,6 ile Malatya İnönü Üniversiteleridir.

Üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerine kayıt yaptıran öğrencilerin yaşadıkları coğrafi bölgelerimizi incelediğimizde; ilk olarak gözümüze çarpan adayların ağırlıklı olarak ikamet ettikleri adreslerdeki üniversiteleri seçmeleridir. Geçtiğimiz yıl programlara yerleşen 565 adaydan 311’i (% 55) kendi yaşadıkları coğrafi bölgede bulunan üniversitelere gitmeyi tercih etmişlerdir. Bulunduğu coğrafi bölgeden öğrenci alan üniversiteler arasında ise ilk sırada % 72,7 ile Afyon Kocatepe Üniversitesi, % 71,4 ile Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi ve % 71,1 ile ODTÜ yer almaktadır. Bulunduğu coğrafi bölgeden en az öğrenci alan üniversiteler ise % 31,7 ile İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi, % 33,3 ile Çanakkale 18 Mart Üniversitesi ve % 36,3 ile Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi yer almaktadır.

2015 yılında maden mühendisliği bölümlerine giriş yapan öğrencilerin 167’si (% 29,5) İç Anadolu Bölgesi’nden, 138’si (% 24,4) Marmara Bölgesi’nden, 99’u (% 17,5) Ege Bölgesi’nden, 66’sı (%11,6) Karadeniz Bölgesi’nden, 51’i (% 9,0) Akdeniz Bölgesi’nden, 25’i (% 4,4) Doğu Anadolu Bölgesi’nden ve 19’u (% 3,3) Güney Doğu Anadolu Bölgesi’nden gelmişlerdir.

Tablo 8- 2015 Yılında Üniversitelerimizin Maden Mühendisliği Bölümlerine Yerrleşen Adayların Orta Öğrenim Okulları ve Lise Mezuniyet Yılları

Üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerine kayıt yaptıran öğrencilerin orta öğretim profilleri değerlendirildiğinde yine farklı yaklaşımlar görülmektedir. 2015 yılında maden mühendisliğine kayıt yaptıran öğrencilerin 296’sı (% 52,4) lise son sınıf öğrencisi olduğu görülmektedir. Bu durumu 176 (% 31,2) öğrenci ile lise mezunu öğrenciler, 64 (% 11,3) ile üniversite öğrencisi olan adaylar, 17 (% 3,1) üniversite mezunu adaylar ve 12 (%2,1) öğrenci ile diğer grubu takip etmektedir.

2010 yılında yapılan çalışmada ise adayların öğrenim durumların oldukça farklı bir seyir izlemiştir. 2010 yılında maden mühendisliğine kayıt yaptıran öğrencilerin % 40,0’ı (695 aday) lise son sınıf öğrencisi olduğu görülmektedir. Bu durumu % 27,5 (470) öğrenci ile lise mezunu öğrenciler, % 4,5 (79) ile üniversite öğrencisi olan adaylar ve % 7,4 (128) öğrenci ile diğer grubu takip etmektedir.

Aynı kategoriye üniversite bazında bakıldığında da; bu yıl kayıt yaptıran maden mühendisliği bölümü öğrencilerinden sırası ile Orta Doğu Teknik Üniversitesi’ne 39 (% 75) lise son sınıf öğrencisi, Trabzon Karadeniz Teknik Üniversitesi’ne 28 (% 68,2) lise son sınıf öğrencisi ve İstanbul Üniversitesi’ne 40 (% 64,5) lise son sınıf öğrencisi kayıt yaptırmıştır. Bu durumun tersine olarak Adana Çukurova Üniversitesi 1 (% 5,8) lise son öğrencisi ile Diyarbakır Dicle Üniversitesi 1 (% 9,1) lise son öğrencisi ile ve Malatya İnönü Üniversitesi 2 (% 11,7) lise son öğrencisi ile takip etmiştir.

Tablo 9- 2015 Yılında Üniversitelerimizin Maden Mühendisliği Bölümlerine Yerleşen Adayların Mezun Oldukları Lide Tipleri, Ortaöğretim Başarı Puanları ve Cinsiyetleri

Üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerine kayıt yaptıran öğrencilerin orta öğretimden mezuniyet yılları incelendiğinde, en çok 2015 yılı mezunu olan lise son öğrencilerinin 296 (% 52,4) kayıt yaptırdığını görmekteyiz. Bu durumu sırası ile 2014 yılı mezunları 161 (%25,5), 2013 yılı mezunları 40 (% 7,1) ve 2012 yılı mezunları 16 (% 2,8) ile takip etmektedir. Orta öğretim (lise) mezuniyet yılı 2012’den daha küçük olanların sayısı ise 52 (% 9,2)’dir.

Yine, üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerine kayıt yaptıran öğrencilerin orta öğretim profilleri değerlendirildiğinde, öğrencilerin çoğunun 269 (% 47,9) Anadolu Lisesi mezunu oldukları görülmektedir. Bu durumu 157 (% 27,9) ile normal liseler, 73 (% 13,0) ile meslek liseleri, 35 (% 6,2) ile özel liseler ve 21 (% 3,7) ile diğer liseler takip etmektedir. Bu grupların dışında 4 (% 0,7) öğrenci ile fen lisesi mezunları ve 3 (% 0,5) öğrenci ile imam hatip lisesi mezunları da yer almaktadır.

Bu kategoride 2010 yılındaki rakamları da incelemek gerekir. 2010 yılında üniversitelerimizin maden mühendisliği bölümüne kayıt yaptıran adayların % 20,2’si (351) Anadolu Lisesi mezunudur. Bu rakam 2015 yılında % 237 oranında artmıştır. Genel liselerden mezun olan adayların oranı ise % 57,3 (995)’dir. Özel liselerden mezun olan adayların oranı % 10,3 (179), fen liselerinden mezun olan adayların oranı % 0,4 (7) ve diğer orta öğretim kurumlarından mezun olanların oranı da % 11,8 (205)’dir.

Orta öğretimde seçme sınavı ile girilen Anadolu Lisesi öğrencilerinin yerleştiği programlar değerlendirildiğinde; Isparta Süleyman Demirei Üni. 7 (% 63,6) öğrenci ile oransal olarak en fazla Anadolu lisesi mezununu barındırmaktadır. Bu programı çok yakın oranlarla ODTÜ 33 (% 63,4) öğrenci ve İTÜ 26 (%63,4) öğrenci ile takip etmektedir. Bu yıl en az Anadolu lisesi öğrencisinin kayıt yaptırdığı programlar ise sırası ile Malatya İnönü Üniversitesi 2 (% 11,7) öğrenci, Afyon Kocatepe Üniversitesi 3 (% 27,2) öğrenci ve Adana Çukurova Üniversitesi 5 (%29,4) öğrenci ile takip etmektedir.

Üniversite giriş sınavlarında öğrencilerin sınavlardan aldıkları puanların dışında orta öğretimde elde ettikleri başarı puanları (not ortalamaları) da eklenilmektedir. YGS ve LYS sınavlarında toplam 500 puan üzerinden sınav sonucu belirlenirken, öğrencilerin 4 yıl boyunca orta öğretimde aldıkları karne notlarının ağırlıklı ortalamaları 60 puan üzerinden hesaplanarak yerleştirme puanı üzerine eklenmektedir. Yukarıdaki tabloda üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerine kayıt yaptıran öğrencilerin orta öğretim başarı puanları değerlendirildiğinde; 100 başarı puanı üzerinden öğrencilerin ortalama 69,3 not ortalaması aldıkları görülmektedir. Öğrencilerin lisedeki başarı sıralamaları üniversite sınavındaki başarılarına da yansımış olmalı ki, başarı sıralamasında ilk üç sırada yer alan ODTÜ 82,5, İTÜ 77,6 ve Hacettepe 75,7 Üniversiteleri ilk üç sırada yer almaktadır. Lise başarı puanları en düşük olan üniversiteler ise Zonguldak Bülent Ecevit Üni. 62,1, Malatya İnönü Üni. 62,6 ve Adana Çukurova Üni. 66,0 olarak sıralanmaktadır.

Tablodaki son sütunlarda yer alan kadın ve erkek öğrencilerle ilgili değerlendirmede, bu yıl üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerine kayıt yaptıran öğrencilerin sadece 80’inin (%14,2) kadın öğrenci olduğu 485’inin (%85,8) erkek öğrenci olduğu görülmektedir. Oransal olarak en çok kadın öğrenci ODTÜ’de 16 (% 30,7) kadın öğrenci, Diyarbakır Dicle Üniversitesi 3 (%27,2) kadın öğrenci ve İTÜ 10 (% 24,3) kadın öğrenci ile bulunmaktadır. Bu yıl kayıt yaptıranlar arasında en az kadın öğrenci bulunduran bölümlerse hiç kadın öğrencinin kayıt olmadığı Isparta Süleyman Demirel ve Malatya İnönü Üniversiteleri ile sadece 1 kadın öğrencinin kayıt yaptırdığı Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesidir.

Maden mühendisliğine kayıt yaptıran adayların cinsiyetleri 2010 yılında yapılan çalışmada da ele alınmıştır. 2010 yılındaki çalışmada bölümlere yerleşen öğrencilerin % 14,0’ı (244 öğrenci) kadın öğrenci olduğu görülmektedir. Bu oran 2015 yılındaki oranla bire bir örtüşmektedir.

Tablo 10- 2015 Yılında Üniversitelerimizin Maden Mühendisliği Bölümlerine Yerleşen Adayların YGS ve LYS Sınavlarındaki Başarı Durumları

Bilindiği gibi üniversite yerleşme sınavları iki basamaklı yapılmaktadır. Her yıl Mart ayında yapılan YGS sınavında tüm adaylara 40’ar sorudan oluşan YGS sınavı uygulanmakta, haziran ayında da mühendislik programlarını seçen adaylara 30’ar soruluk Geometri, Fizik, Kimya, Biyoloji ve 50 sorudan oluşan Matematik sınavına tabi tutulmaktadır. Bu değerlendirme ışığında toplam 330 soruluk üniversite sınavında 93,3 soruya doğru yanıt veren bir öğrenci üniversitelerimizin ortalama bir maden mühendisliği bölümüne girebilmiştir. 330 sorudan 93,3 soruya doğru yanıt vermek, % 28,2’lik bir başarıya karşılık gelmektedir. Bu oran 2015 yılı içinde öğrenci kaydeden 17 program için ortalama bir rakamdır. Bu oran matematik ve fen sınavlarında % 26,1’e kadar düşmektedir.

Üniversite sınavlarında en başarılı olan maden mühendisliği bölümleri sırası ile 330 sorudan 170,1’ini (% 51,5) doğru yapan ODTÜ, 154’ünü (% 46,6) doğru yapan İTÜ ve 121,7’sini (% 36,8) doğru yapan Hacettepe Üniversitesi öğrencileridir. Başarı sıralamasında sonlarda yer alan bölümler de, 330 sorudan 76,21’sini (% 23,1) doğru yapan Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi, 76,7’sini (% 23,2) doğru yapan Adana Çukurova Üniversitesi ve 77,2’sini (% 23,4) doğru yapan Afyon Kocatepe Üniversiteleridir.

Kısacası; üniversite sınavında % 23,1 başarı ortalamasına sahip olan bir aday maden mühendisliği bölümüne yerleşebilmektedirler. Bu oran matematik ve fen derslerinde % 18,8’e kadar düşmektedir. Geçtiğimiz yıl YÖK tarafından alınan bir kararla, başarı sıralamasında 250.000’den daha düşük başarı sırası elde eden adayların mühendislik programlarına yerleştirilmeyeceği ve maden mühendisliği bölümlerinde boş kontenjanların da bulunması göz önüne alındığında durumun vahameti daha da anlaşılabilir.

Tablo 11- 2015 Yılında Üniversitelerimizin Maden Mühendisliği Bölümlerine Yerleşen Adayların YGS ve LYS Puanları ile Başarı Sıralamaları

Daha öncede ifade ettiğim gibi, üniversite seçme ve yerleştirme sınavı YGS ve LYS olmak üzere iki basamakta yapılmaktadır. İlk sınav olan YGS’de tüm adaylar aldıkları puana göre bir sıralamaya tabi tutulurken, LYS sınavında adaylar sadece girmek istedikleri bölümlerin sınavına girmektedirler. Dolayısıyla tüm adayların aynı sınava tabi tutuldukları YGS sınavındaki sıralamanın başarı sıralaması açısından bizlere daha sağlıklı bilgiler vereceğini düşünüyorum.

Yukarıdaki tabloda üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerine kayıt yaptıran öğrencilerin YGS ortalamaları ve YGS sınavında elde ettikleri en düşük başarı sıralaması 302.364 olan bir öğrenci 17 programdan birine yerleşmiştir. Yani geçtiğimiz yıl üniversite sınavına giren 1.973.000 öğrenciden maden mühendisliğine yerleşenlerin ortalama başarı sıraları 302.364’dür. Maden mühendisliği bölümlerine giren son öğrencilerin başarı sıralaması ortalamalarına bakıldığında ise 418.882 olan öğrencinin kayıt yaptırabildiğini görüyoruz. Bu başarı sırası Diyarbakır Dicle Üniversitesinde 743.963’e kadar düşmektedir. Özetlemek gerekirse yaklaşık 2 milyon öğrenci arasında başarı sırası 743.000 olan bir aday maden mühendisliği bölümlerine kayıt yaptırabilmektedir.

Bilindiği gibi kamuoyu tarafından üniversite programlarına yerleştirilirken LYS sınavında elde edilen başarı sıraları dikkate alınmaktadır. Sadece matematik ve fen sorularının yer aldığı LYS sınavında elde edilen başarılara bakıldığında ise maden mühendisliği bölümlerine kayıt yaptıran 565 öğrencinin ortalama başarı sırası 215.147’dir. Mühendislik programlarına 250.000’den daha kötü başarı sırası elde eden öğrencilerin kayıt yaptırmadığı değerlendirildiğinde, Afyon Kocatepe, Zonguldak Bülent Ecevit, Konya Selçuk, Kütahya Dumlupınar, Muğla Sıtkı Koçman, Adana Çukurova ve Malatya İnönü Üniversite taban başarı sıraları bu limit değerlere denk gelmektedir.

LYS başarı sıralamaları göz önüne alındığında, ilk 100.000’lik dilimden öğrenci kabul eden sadece ODTÜ ve İTÜ bulunmaktadır. 100-200.000 diliminde öğrenci alan tek üniversitemizde Hacettepe Üniversitesidir. Geriye kalan toplam 14 maden mühendisliği bölümleri ise 200.000 ile alt sınır olan 250.000 diliminde öğrenci kabul etmektedir. Ayrıca tüm bölümlerdeki kayıt yaptıran öğrencileri puanları göz önüne alındığında sadece 172 adayın LYS başarı puanının 200.000’den daha düşük olduğu geriye kalan 393 öğrencinin başarı sıralamalarının 200-250.000 bandına yığıldığı görülmektedir.

Tablo 12- 2015 Yılında Üniversitelerimizin Maden Mühendisliği Bölümlerinin Tercih Edilme Durumları

Yükseköğretim Kurulu (YÖK), tercih sayısını 30’dan 24’e düşürdü. Bilinçli tercih yapılmasını sağlamak amacıyla getirilen bu değişiklik, adayların açıkta kalma endişesiyle tercih yapıp, sonradan vazgeçmelerini engellemeyi de hedefliyor. Geçtiğimiz yıl üniversitelerimizde yer alan 17 maden mühendisliği bölümleri toplam 6.180 kez tercih edilmiş. Bu rakam her bir maden mühendisliği programının ortalama 363 kez tercih edildiği ve mevcut kontenjanlar göz önüne alındığında ise bir kontenjana ortalama 10,6 adayın talip olduğu anlamını taşımaktadır. Adayların tercih sıralamalarında en çok rağbet edilen bölümün Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi olduğu görülmektedir. Bir kontenjana talip olan aday sayıları göz önüne alındığında bu üniversitemizi sırası ile Çanakkale 18 Mart Üni. ve Afyon Kocatepe Üni. takip etmektedir. Bir kontenjana talip olan adaylar göz önüne alındığında en az tercih edilen programlar sıra ile Diyarbakır Dicle, Muğla Sıtkı Koçman ve Adana Çukurova üniversiteleridir.

2010 yılında yapılan çalışmada maden mühendisliği bölümlerine yerleşen 1.737 adayın toplam 18.170 tercihte bulunduğu görülmektedir. 2010 yılında da maden mühendisliği bölümlerinde bulunan bir kontenjana talip olan aday sayısı da 2015 yılındaki ile bire bir örtüşür şekilde 10,2 olarak gerçekleşmiştir.

2015 yılında üniversitelere yerleşmek isteyen adaylar en fazla 24 tercih yapabilmektedir. Bu 24 tercih arasında geçtiğimiz yıl işaretlenen maden mühendisliği bölümlerine ait bu 6.180 tercih ortalama olarak 14. sırada yer almıştır. Bu durum 2010 yılında yapılan çalışmada 15,1 olarak gerçekleşmiştir. Adayların üniversitelerin maden mühendisliği programlarını ortalama tercih etme sırası ODTÜ’de 9,8, İTÜ’de 10,6 ve Hacettepe’de 10,8 ile ilk sıralardadır. Bu durumun tersi olarak daha alt sıralarda tercih edilen bölümlerse Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi ve Adana Çukurova Üniversiteleridir.

Tablo 13- 2015’de Üniversitelerimizin Maden Mühendisliği Tercih Edilme İstatistikleri

Geçtiğimiz yıl üniversitelerimizde yer alan 17 maden mühendisliği bölümleri toplam 6.180 kez tercih edilmiştir. 24 tercih arasında maden mühendisliği programlarını ilk sırada işaretleyen aday toplamı 249 ( % 4,1)’dir. Bu rakamlara bölümler temelinde bakıldığında en çok ilk sırada tercih edilen program 49 (% 7,5) adet ile Hacettepe, 47 (% 7,8) adet ile ODTÜ ve 38 (% 4,8) adet ile İzmir Dokuz Eylül üniversiteleridir. Hiçbir aday Diyarbakır Dicle Üniversitesi ve Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitelerine ilk sırada yer vermez iken Kütahya Dumlupınar Üniversitesi’ni sadece 1 aday ilk sırasında tercih etmiştir.

Üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerini tercih formlarının ilk üç sırasında tercih eden aday sayısı toplam 745 (% 12,0)’dır. İlk üç sırada en çok tercih edilen bölümler sırası ile Hacettepe 139 (% 21,3), ODTÜ 124 (% 20,6) ve İzmir Dokuz Eylül 99 (% 12,5)’dir. İlk üç sırada en az tercih edilen programlar ise hiçbir adayın tercih etmediği Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi, sadece 3 adayın tercih ettiği Diyarbakır Dicle Üniversitesi ve 6 adayın tercih ettiği Malatya İnönü Üniversiteleridir. Maden mühendisliği programlarını ilk 9 tercihi arasında yer veren aday sayısı 2.621 (% 42,4)’dür. İlk dokuz sırada en çok tercih edilen bölümler sırası ile ODTÜ 350 (% 58,3), Hacettepe 347 (% 53,2) ve İTÜ 286 (% 54,3)’dir. İlk dokuz sırada en az tercih edilen programlar ise sadece 17 (% 15,4) adayın talip olduğu Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi, 25 (% 32,8) adayın tercih ettiği Diyarbakır Dicle Üniversitesi ve 35 (% 30,4) adayın tercih ettiği Malatya İnönü Üniversiteleridir.

2010 yılında yapılan çalışmada da adayların tercih eğilimlerine yer verilmiştir. 2010 yılında üniversitelerin maden mühendisliği programlarını ilk sırada tercih eden aday sayısı 483 (% 2,3)’dür. Maden Mühendisliği programlarını ilk üç sırada tercih eden aday sayısı 1.550 (% 8,2) ve ilk on sırada tercih eden aday sayısı 5.889 (33,0)’dır. 2010 ve 2015 yılı rakamları karşılaştırıldığında ise bu üç kategoride de adayların giderek artan bir oranda maden mühendisliği programlarına tercihlerinde daha üst sıralarda yer verdiği görülmektedir.

Üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerini tercih ettikten sonra bu bölümleri kazanarak kayıt yaptıran öğrencilerin toplam 71’i (% 12,5) ilk sırada tercih ettikleri maden mühendisliği bölümüne yerleşmişlerdir. Bu oran 2010 yılında yapılan çalışmada % 5,4 (108 aday) olarak gerçekleşmiştir. Üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerine ilk tercihlerinde yerleşenler arasında Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi 3 (% 27,2) öğrenci ile Malatya İnönü Üniversitesi 4 (% 23,5) öğrenci ile ve İstanbul Üniversitesi 12 (%19,3) öğrenci ile gelmektedir. Bu kategoride ilk tercihlerine hiçbir öğrenci yerleşmeyen Diyarbakır Dicle, Zonguldak Bülent Ecevit ve Afyon Kocatepe Üniversiteleri bulunmaktadır.

Yine benzer olarak üniversitelerin maden mühendisliği bölümünü tercih ederek ilk üç tercihi içinde yer alan bu bölümlere yerleşen öğrenci sayısı da, 251 (% 44,4)’dür. Bu oran 2010 yılında yapılan çalışmada % 15 (288 aday) olarak gerçekleşmiştir. Üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerine ilk üç tercihlerinde yerleşenler arasında üst sıralarda Kütahya Dumlupınar Üniversitesi 9 (% 42,8) öğrenci ile İTÜ 16 (% 39,30) öğrenci ile ve Hacettepe Üniversitesi 23 (% 37,1) öğrenci ile bulunmaktadır. Bu kategoride ilk üç tercihi içinde en düşük yerleşme oranına sahip programlar ise Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi 0 öğrenci ile Afyon Kocatepe Üniversitesi 1 (% 9,1) öğrenci ile ve Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi 8 (% 15,3) öğrenci ile bulunmaktadır. Üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerine ilk 10 tercihi içinde bu bölümlere yerleşen öğrenci sayısı da, 393 (% 69,5)’dir. Bu oran 2010 yılında yapılan çalışmada % 48 (860 aday) olarak gerçekleşmiştir. Üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerine ilk 10 tercihlerinde yerleşenler arasında üst sıralarda İTÜ 35 (% 85,3) öğrenci ile Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi 9 (% 81,8) öğrenci ile ve Afyon Kocatepe Üniversitesi 9 (% 81,8) öğrenci ile yer almaktadır. Bu kategoride ilk üç tercihi içinde en düşük yerleşme oranına sahip programlar ise Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi 1 (% 14,2) öğrenci ile Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi 16 (% 51,6) öğrenci ile ve Çanakkale 18 Mart Üniversitesi 11 (% 52,3) öğrenci ile bulunmaktadır.

Tablo 14- 2015 Yılında Üniversitelerimizin Maden Mühendisliği Bölümlerine Yerleşen Adayların Tercih İstatistikleri

Bu rakamlar 2010 ve 2015 yılları arasında değerlendirildiğinde adayların maden mühendisliği bölümlerini giderek daha üst sıralarda tercih ettiklerini göstermektedir. Maden mühendisliği bölümlerine yerleşen adayların ilk sırada yazdıkları tercihlerine yerleşme oranı 2010’da % 5,4’den 2015’de % 12,5’e, ilk üç sırada yazdıkları tercihlere yerleşme oranı 2010’da % 15,0’dan 2015’de % 44,4’e ve ilk on sırada yazdıkları tercihlere yerleşme oranı 2010’da % 48,0’dan 2015’de % 69,5’e çıkmıştır. Tercih sıralamalarındaki bu artış oldukça dikkate değerdir.

Yukarıdaki tablonun son sütununda da üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerine yerleşen öğrencilerin ortalama kaçıncı sıradaki tercihlerine yerleştiğine dairdir. Bu sütunun ağırlıklı ortalaması 8,9’dur. Yani öğrenciler maden mühendisliği programlarına yerleşirken ortalama 9. tercihlerine yerleşmişlerdir. Maden mühendisliği bölümlerini üst sıralarda tercih ederek yerleşen adayların tercih ettikleri bölümler sırası ile İTÜ 6,4. sırada, Hacettepe 6,8. sırada ve İstanbul 7,3. sırada Üniversiteleridir. Maden mühendisliği bölümlerine daha alt sıralarda yer vererek yerleşen öğrenciler de sırası ile Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi 14,,7. sırada, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi 11,4. sırada ve Diyarbakır Dicle Üniversitesi 10,6. sırada bulunmaktadır.

Tablo 15- 2015 Yılında Üniversitelerimizin Maden Mühendisliği Bölümlerine Yerleşen Adayların Tercih Durumları

Tablo-15’de ise 2015 yılında üniversitelerimizin maden mühendisliği bölümlerine yerleşen öğrencilerin bu bölümlere kaçıncı tercihlerinde yerleştikleri verilmiştir. Tabloya göre maden mühendisliği bölümlerine kayıt yaptıran 565 öğrenciden sadece 71’i (% 12,5) ilk tercihlerinde mevcut olan maden mühendisliği bölümüne yerleşmişlerdir.

Tablo 16-2015 Yılında Üniversitelerimizin Maden Mühendisliği Bölümlerine Yerleşen Adayların Tercih Kullanma Eğilimleri

Tablo-16’da ise yine 2015 yılında üniversitelerimizin maden mühendisliği bölümlerine yerleşen öğrencilerin yaptıkları tercihler konusunda detaylı bazı bilgiler yer almaktadır. 2015 yılında üniversite sınavına giren öğrenciler 17 adet maden mühendisliği bölümünü toplam 6.180 kez tercih etmişlerdir. Bu tercihler sonucu maden mühendisliği bölümlerine yerleştirilen öğrencilerin toplam 16.620 tercih hakları bulunurken bu hakkın 9.460’ı (% 55,9) kullanılmış, 7.460’ı (% 44,1) boş bırakılmıştır. Üniversitelerimizin maden mühendisliği bölümlerine yerleşen öğrencilerin ortalama kaç tercih kullandıklarına bakıldığında ise 17,6 rakamı ile karşılaşıyoruz. Tablo-16’dan da hatırlanacağı gibi maden mühendisliği bölümlerine yerleşen öğrenciler ortalama 17,6 tercih yapmışlar ve yine 8,9. tercihlerinde yer alan maden mühendisliği bölümlerine kayıt yaptırmışlardır.

Tablo 17- 2015 Yılında Üniversitelerimizin Maden Mühendisliği Bölümlerine Yerleşen Adayların Tercih Ettikleri Üniversite Türleri, İkametgahları ve Program Tercih Bilgileri

Tablo-17’de ise yine 2015 yılında üniversitelerimizin maden mühendisliği bölümlerine yerleşen öğrencilerin farklı tercihleri değerlendirilmektedir. Bu tabloya göre maden mühendisliğine yerleşen öğrencileri işaretlediği toplam 9.460 tercihin 9.083’ü (% 96,09) devlet üniversitelerini tercih etmişlerdir. Bu öğrenciler arasında vakıf üniversitelerini tercih etme oranı 353 (% 3,7) ve Kıbrıs ve yurt dışında bulunan üniversiteleri tercih etme oranı da 24 (% 0,2)’dir.

Benzer şekilde maden mühendisliği bölümlerine giren öğrencilerin 3.066’sı (% 32,4) ikametgahlarının bulunduğu ilden tercih haklarını kullanmışlardır. Ülkemizin üç büyük kenti olan İstanbul, Ankara ve İzmir’e tercih listelerinde yer veren maden mühendisliği öğrencileri ise 1.680 (% 28,3)’dür. Bu kategoride son olarak bu üç büyük kente ilaveten Adana, Bursa, Konya, Trabzon, Samsun, Antalya ve Eskişehir’in yer aldığı 10 büyük kentimizdeki üniversite programlarını tercih eden öğrenci sayısı ise 4.331 (% 45,7)’dir.

Aynı durum 2010 yılında yapılan çalışmada da yer bulmuştur. 2010 yılında üniversitelerimizin maden mühendisliği bölümlerine yerleşen adayların % 25,0’ı (430 aday) üniversitenin bulunduğu kentte ikematgah etmekteydiler. Bu oran 2015 yılında % 129 oranında artmıştır. Ayrıca 2010 yılında İstanbul, Ankara ve İzmir’de yaşayan adayların maden mühendisliği bölümlerini tercih etme oranı ise % 26,3 (457 aday)’dır. Bu oran 2015’deki % 28,3’e oldukça yakındır. Ülkemizdeki 10 büyük kentte yaşayıp maden mühendisliği bölümlerini tercih eden adayların oranı ise % 42,8 (743)’dir. Bu oran da 2010 yılındaki rakama oldukça yakındır.

Tablo’da maden mühendisliği bölümlerine yerleşen öğrencilerin program tercihleri de incelenmiştir. Maden mühendisliği bölümlerine yerleşen 565 öğrenci toplam 1.633 (% 17,2) maden mühendisliği programına tercihlerinde yer vermiştir. Bu rakam da öğrenci başına 2,9 maden mühendisliği programının tercih edildiği anlamı taşımaktadır. Maden mühendisliği programlarına yerleşen bu adaylar tercihlerinden 7.591 (% 80,2)’sini diğer 4 yıllık lisans programlarından tercih ederken sadece 209 (% 2,2) tercih iki yıllık ön lisans tercihleri arasında kullanılmıştır.

Aşağıdaki tabloda (Tablo-18) üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerine kayıt yaptıran öğrencilerin diğer mühendislik, mimarlık bölümleri ile ilgili tercihleri incelenmiştir. Tablo Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği örgütlülüğü göz önüne alınarak Birliğe bağlı Odalar şeklinde düzenlenmiştir. Tabloda TMMOB’ne bağlı odalar dışında sadece Endüstri Mühendisliği programına yer verilmiştir. Yukarıdaki tabloda yer alan Bilgisayar; Bilgisayar ve Bilişim Mühendisliği’ni, Elektrik; Elektrik, Elektronik, Enerji Sistemleri ve Nükleer Enerji Mühendisliği’ni, Harita; Harita ve Geomatik Mühendisliği’ni, Jeoloji; Jeoloji ve Hidro Jeoloji Mühendisliği’ni, Maden; Maden ve Cevher Hazırlama Mühendisliği’ni ve son olarak Metalurji; Metalurji ve Malzeme Bilimi Mühendisliği programlarını içermektedir. TMMOB bünyesinde Oda şeklinde bulunmayan mühendislik ve mimarlık programları ise aralarında Adli Bilişim Mühendisliği, Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği, Biyomedikal Mühendisliği, Biyomühendislik, Biyosistem Mühendisliği, Deri Mühendisliği, Endüstri ve Sistem Mühendisliği, Endüstriyel Tasarım Mühendisliği, Enerji ve Malzeme Mühendisliği, Havacılık Elektrik ve Elektroniği Mühendisliği, Havacılık ve Uzay Mühendisliği, İmalat Mühendisliği, İşletme Mühendisliği, Kontrol ve Otomasyon Mühendisliği, Lif ve Polimer Mühendisliği, Malzeme Bilimi ve Nanoteknoloji Mühendisliği, Matematik Mühendisliği, Mekatronik Mühendisliği, Mekatronik Sistemler Mühendisliği, Mücevherat Mühendisliği, Mühendislik ve Doğa Bilimleri, Nanoteknoloji Mühendisliği, Optik ve Akustik Mühendisliği, Otomotiv Mühendisliği, Polimer Mühendisliği, Raylı Sistemler Mühendisliği, Tarımsal Genetik Mühendisliği, Tıp Mühendisliği, Uçak Gövde-Motor Mühendisliği, Uçak Gövde-Motor Bakım Mühendisliği, Ulaştırma Mühendisliği, Uzay Mühendisliği, Yazılım Mühendisliği programlarının da bulunduğu “diğer” sütununda gösterilmiştir.

Tablo-18’den de kolaylıkla anlaşılabileceği gibi üniversitelerin maden mühendisliği programlarına yerleşen adaylar, diğer tercihlerini de mühendislik ve mimarlık programlarından yana kullanmışlardır. Bu adayların işaretlediği 9.460 tercihten 5.589’u (% 59,1) mühendislik ve mimarlık programlarına aittir. TMMOB’ne bağlı Odalar bazında değerlendirildiğinde üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerine kayıt yaptıran öğrencilerin büyük çoğunluğu yine maden mühendisliği programlarını seçmiştir. Maden mühendisliği bölümünü seçen 565 öğrenci, toplam 1.633 ayrı maden mühendisliği programını seçerek maden mühendisliği bölümünü ilk sırada tercih etmişlerdir.

Tablo 18-2015 Yılında Üniversitelerimizin Maden Mühendisliği Bölümlerine Yerleşen Adayların Tercih Ettikleri Mühendislik Programları

Maden mühendisliği bölümünün hemen ardından 854 tercihle makine mühendisliği programları gelirken, makine mühendisliğini 752 tercihle elektrik mühendisliği programları ve 501 tercihle inşaat mühendisliği programları yer almaktadır. Maden mühendisliğine yerleşen öğrencilerin en az tercih ettiği bölümler ise 6 tercihle meteoroloji mühendisliği, 8 tercihle gemi mühendisliği ve 12 tercihle iç mimarlık bölümleri olmuştur.

Tablo 19- 2015 Yılında Üniversitelerimizin Maden Mühendisliği Bölümlerinde Görev yapan Akademisyenler, Öğrenci Sayıları ve Mezun Sayıları

YÖK kayıtlarına göre üniversitelerimizin maden mühendisliği bölümlerinde profesör, doçent ve yardımcı doçent kadroları olmak üzere toplam 237 akademisyen görev almaktadır. Bu 237 akademisyenin 96’sı profesör, 74’ü doçent ve 67’si yardımcı doçent olarak görev yapmaktadır. Bünyesinde en fazla akademisyen bulunduran bölümlerimiz 29 akademisyen ile izmir Dokuz Eylül Üniversitesi, 25 akademisyen ile Eskişehir Osman gazi Üniversitesi ve 18 akademisyen ile Hacettepe Üniversiteleridir. En az akademisyen bulunduran bölümler de; 3 akademisyen ile Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, 7 akademisyen ile Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi ve 9 akademisyen ile Malatya İnönü Üniversiteleridir.

2015 yılında maden mühendisliği bölümlerinde toplam 4.774 öğrenci bulunurken bu bölümlerde toplam 237 akademisyen görev almaktadır. Bu bölümlerde ortalama olarak 20,1 öğrenciye 1 akademisyen düşmektedir. Öğrenci başına en çok akademisyen barındıran bölümlerimiz, akademisyen başına 13,6 öğrenci ile Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, 14,8 öğrenci ile Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi ve 16,1 öğrenci ile Diyarbakır Dicle Üniversitesidir. Öğrenci başına en az akademisyen bulunduran bölümlerimiz ise, akademisyen başına 33,6 öğrenci ile ODTÜ, 27,9 öğrenci ile Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi ve 27,1 öğrenci ile Adana Çukurova Üniversiteleridir.

2015 yılında üniversitelerimizin maden mühendisliği bölümlerinde toplam 4.774 öğrenci öğrenim görmektedir. Bu öğrencilerden 617’si (% 12,9) kadın öğrencilerden oluşmaktadır. Tablo-19’da da görüldüğü gibi 2015 yılında kayıt yaptıran öğrencilerin 80’inin (% 14,2) kadın öğrenci olduğu düşünüldüğünde bu oranın yakın olduğu da görülmektedir. Kadın öğrencilerin en fazla olduğu bölümler 78 (% 21,2) kadın öğrenci ile ODTÜ, 83 (% 21,1) kadın öğrenci ile İTÜ ve 72 (% 17,9) kadın öğrenci ile Hacettepe Üniversiteleridir. Kadın öğrencilerin en az olduğu bölümler ise 14 (% 5,9) kadın öğrenci ile Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi, 18 (% 7,30) kadın öğrenci ile Adana Çukurova Üniversitesi ve 20 (% 8,6) kadın öğrenci ile Kütahya Dumlupınar Üniversiteleridir.

Tablo-19’un son sütunlarında ise üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerinden 2014 ve 2015 yılında mezun olan öğrencilerin sayıları verilmiştir. YÖK’ün verdiği bilgilere göre bahse konu bu 17 bölümden 2014 yılında toplam 724 kişi maden mühendisi diploması alırken, 2015 yılında 706 kişi mezun olmuştur. 2015 yılında toplam 565 öğrencinin bu 17 bölüme kayıt yaptırdıkları düşünüldüğünde mezun sayılarının giderek azaldığı gözlenilmektedir.

Tablo 20- 2015 Yılında Üniversitelerimizin Maden Mühendisliği Bölümlerine Yatay Geçişle Gelen ve Giden Öğrenci Sayıları

Tablo-20’de üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerinde öğrenim gören öğrencilerin yatay geçişler ile kayıtlarını başka bölümlere aldırdıkları ya da başka bölümlerden maden mühendisliği bölümlerine kayıtlarını aldırdıklarına dair bilgiler yer almaktadır. Tablo-20’de ilk kısımda başka bir bölümden yatay geçişle maden mühendisliği bölümlerine geçiş yapan öğrenciler yer almaktadır. 2014 yılında 31’i başka bir üniversiteden ve 1’i de yurt dışından olmak üzere toplam 32 öğrenci maden mühendisliği bölümlerine geçiş yapmıştır. 2015 yılında ise bu rakam tamamı başka üniversitelerden olmak üzere 68’e yükselmiştir.

Maden mühendisliği bölümünden ayrılarak başka bir üniversiteye ya da başka bir bölüme giden öğrenciler de tabloda yer almaktadır. 2014 yılında 10’u başka bir bölüm olmak üzere toplam 26 öğrenci maden mühendisliği bölümlerinden ayrılmıştır. Aynı durum 2015 yılında 15’i başka programlar olmak üzere toplam 66 öğrenci üniversitelerin maden mühendisliği programlarından ayrılmıştır.

2015 yılında üniversitelerimizin maden mühendisliği bölümlerinde dünyanın çeşitli ülkelerinden gelen yabancı uyruklu öğrenciler de maden mühendisliği öğrenimi görmektedir. Bu öğrencilerden 33’ü İTÜ, 27’si Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, 26’sı Trabzon Karadeniz Teknik Üniversitesi, 21’i Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi, 21’i ODTÜ, 16’sı Malatya İnönü Üniversitesi, 16’sı Adana Çukurova Üniversitesi, 15’i Hacettepe Üniversitesi, 14’ü İstanbul Üniversitesi, 13’ü Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, 11’i İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi, 9’u Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi, 9’u Konya Selçuk Üniversitesi, 7’si Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi, 4’ü Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, 2’si Diyarbakır Dicle Üniversitesi ve 1’i Afyon Kocatepe Üniversitesi’nde olmak üzere toplam 245 yabancı uyruklu öğrenci öğrenimlerini sürdürmektedir.

Bu 252 öğrenci ağırlıklı olarak yakın coğrafyadan ve ülkemizin ekonomik olarak işbirliği içinde bulunduğu çeşitli ülkelerden gelmektedir. Bu ülkeler; Türkmenistan 30 öğrenci, Azerbaycan 29 öğrenci, Afganistan 23 öğrenci, Moğolistan 23 öğrenci, Suriye 19 öğrenci, Yemen 11 öğrenci, Endonezya 9 öğrenci, Gine 9 öğrenci, Kırgızistan 8 öğrenci, Moritanya 8 öğrenci, Gana 6 öğrenci, Fildişi Sahili 5 öğrenci, Kazakistan 5 öğrenci, Mısır 4 öğrenci, Somali 4 öğrenci, Kongo 3 öğrenci, Çad 2 öğrenci, Fas 2 öğrenci, Irak 2 öğrenci, İran 2 öğrenci, Liberya 2 öğrenci, Mozambik 2 öğrenci, Zambiya 2 öğrenci ve birer öğrenci ile Angola, Bulgaristan, Çin, Fiji, Gabon, Gürcistan, Haiti, İngiltere, Jamaika, Kosova, Kuzey Kıbrıs, Lesoto, Madagaskar, Mali, Myanmar, Nepal, Nijer, Nijerya, Özbekistan, Pakistan, Ruanda, Rusya, Tacikistan, Ürdün, Yunanistan, Zimbabve’dir. Ayrıca 7 yabancı uyruklu öğrencinin uyrukları YÖK kayıtlarında bulunmamaktadır.

Üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerinde öğrenim gören toplam 4.774 öğrenciden 252’i (% 5,3) yabancı uyruklu öğrencidir. 252 yabancı uyruklu öğrenciden 28’i (% 11,1) kadın öğrenciler oluşturmaktadır. En fazla yabancı uyruklu barındıran öğrenci ise İTÜ’nde (% 8,4) bulunmaktadır.

Bu çalışmada 20 adet farklı tabloda 2015 yılında üniversite sınavlarında maden mühendisliği bölümlerini tercih eden ve yerleşen adaylara ait istatistiki bilgiler verilmiş ve bu bilgiler 2010 yılında yapılan çalışma ile kıyaslanmıştır. Görülen odur ki, 2010 yılından sonra geçen 5 yıl içinde maden mühendisliği bölümlerini tercih eden adayların genel profillerinde önemli bir değişiklik yaşanmamıştır. Yaşanan küçük değişikliklerin nedeni ise YÖK’ün mühendislik programlarına getirdiği başarı sıralaması ve 1/3 oranında azaltılan kontenjanlarla açıklamak mümkündür.

Halen Türkiye’de maden mühendisliği, diğer mühendislik alanları içinde en kötü konumlardan birine sahiptir. Bu durumun nedenleri arasında sebep olarak işsizlik, maden endüstrisindeki istikrarsızlık, yatırımların azlığı, maden çalışma koşullarının zorluğu, kazaların ürkütücü etkileri ve çevrecilerin madencilere olumsuz bakışları sayılabilir. Maden mühendisliği eğitimi ile ilgili olarak üç büyük kentimizde bulunan 5 bölümün haricindeki bölümlerde bir istikrar olmaması, açılıp ve sonra tekrar kapanan bölümler, akademisyen sayısından daha az kontenjana sahip programlar bu konumun önemli nedenleri arasındadır.

Nadir AVŞAROĞLU
Maden Mühendisi
Temmuz – 2016

Kaynakça

1-YÖK Atlası (https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans-anasayfa.php)

2-YÖK (www.yok.gov.tr)

3-ÖSYM Bilgileri (www.osym.gov.tr)

4-İstanbul Kültür Üniversitesi, www.dogrutercih.com, Şubat 2011

5-2008 Yılında Üniversitelerimizin Maden Mühendisliği Bölümlerine Kayıt Yaptıran Öğrencilerin ÖSS Profili ve Çeşitli Bilgiler, Nadir Avşaroğlu, 2009, Yayınlanmamış Rapor (http://www.academia.edu)

6-2010 Yılında Üniversitelerimizin Maden Mühendisliği Bölümlerine Kayıt Yaptıran Öğrencilerin ÖSS Profili ve Çeşitli Bilgiler, Nadir Avşaroğlu, 2009, Yayınlanmamış Rapor (http://www.academia.edu)

7-Türkiye’de Mühendislik Eğitimi ve Maden Mühendisliği Eğitimine Genel Bir Bakış” Nadir Avşaroğlu, 2007, Yayınlanmamış Rapor, (http://docplayer.biz.tr)