ODTÜ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 50 YAŞINDA…

ODTÜ 1956 yılında eğitime 4 fakülte ile başlamıştır. Mühendislik fakültesinin kuruluş yılında sadece inşaat, makina, elektrik ve kimya mühendisliği bölümleri bulunmaktadır. 1958 yılında Mühendislik Fakültesi Dekanı olan Prof. Dr. Mustafa Parlar, MTA Genel Direktör Yardımcısı olan Dr. Sadrettin Alpan’ı ziyaret eder ve yeni bir maden mühendisliği bölümü kurulması konusunda fikrini öğrenmek ister. O yıllarda Türkiye’de maden mühendisliği bölümü sadece İTÜ’de bulunmaktadır ve İTÜ henüz hiç mezun vermemiştir. Dr. Sadrettin Alpan Türkiye’de “yabancı dil bilen ve nesriyat takip edebilen” maden mühendisine çok ihtiyaç olduğunu bildirir.

ODTÜ’de Maden Mühendisliği Bölümü kurulması için oluşturulan İcra Komitesi Başkanlığına Dr. Sadrettin Alpan seçilir. Komite üyeleri arasında Doç. Dr. Melih Tokay, Dr. Kazım Ergin, Sıddık Aksoy ve Tahsin Yalabık bulunmaktadır. İcra Komitesi, bölümünün kurulması ile ilgili plan ve gereksinimleri içeren bir rapor hazırlar. Dekan Prof. Dr. Mustafa Parlar yurtdışından getirilecek bir uzmanla da konunun enine boyuna tartışılmasını ister. 1959 yılında Birleşmiş Milletler kanalıyla İsveç’ten getirilen SV Solver ile İcra Komitesinin birlikte yaptıkları çalışma Rektör Vekili Burdell tarafından kabul edilir ve 1960 yılında ODTÜ’de Maden Mühendisliği Bölümü açılır.

Aynı yıl Dr. Sadrettin Alpan ODTÜ Mütevelli Heyetine üye seçilir. 1960 yılında ODTÜ Maden Mühendisliğine, ODTÜ’nün yaptığı özel sınavla 25 öğrenci kabul edilir. Dr. Sadrettin Alpan’ın önerisi ile Dekan Prof. Dr. Mustafa Parlar, Dr. Hayri Erten 1962 yılında ilk bölüm başkanı olarak atanır. Dr. Hayri Erten hemen bölümün eğitim programı çalışmalarını hazırlar. Türkiye’de kaya mekaniği dersi maden mühendisliği programında ilk defa ODTÜ’de başlatılır. Aynı yıl Doç. Dr. Melih Tokay da MTA’daki görevinden ayrılıp jeoloji derslerini vermek üzere bölümüne atanır.

O yıllar Türkiye’de İngilizce ders verebilecek düzeyde yabancı dile hakim öğretim üyesi bulmak çok zordur. Bu nedenle ODTÜ hoca gereksiniminin büyük bir kısmını CENTO ve Birleşmiş Milletler (UNESCO) kanalıyla İngiltere ve ABD’den getirilen misafir profesörlerle karşılamaya çalışır. Bu kapsamda BM kanalıyla Hollanda’dan gelen Dr. Vander Kaaden mineraloji ve petrografi, İngiltere’den gelen UNESCO teknik danışmanı Prof.Dr. Norman R. Martin maden yatakları ve Avusturyalı Klaus Orel ise cevher hazırlama derslerini vermek üzere Maden Mühendisliği Bölümüne gelen ilk yabancı hocalardır. 1963-1965 yılları arasında CENTO kanalıyla İngiltere’den gelen Martin Watts maden makinaları, nakliyesi ve maden ekonomisi, Dr. Barnes jeokimya derslerini vermiştir.

1963 yılında Dr. Tacettin Ataman kaya mekaniği ve maden metotları, Mehmet Güney ise havalandırma derslerini vermek üzere tam zamanlı öğretim üyesi olarak, Ayla Bayiç (Tankut) ise asistan olarak bölüme atanırlar. Öğretim üyesi gereksiniminin bir kısmı ise konularında uzmanlaşmış kamu ve özel sektör mühendislerinin veya diğer üniversitelerin öğretim üyelerinin yarı zamanlı olarak görevlendirilmesiyle karşılanır. Bu kapsamda Ankara Üniversitesi’nden Dr. Suat Erk paleontoloji, EKİ’nden Suat Seyhun yeraltı topografyası, TKİ Genel Müdür yardımcılarından Ömer Eskici maden kanunu, TPAO’dan Hamza Batuk ve Etibank Genel Müdür Yardımcılarından Sıddık Aksoy yeraltı madencilik metotları derslerini veren ilk yarı zamanlı öğretim üyeleridir. Bölümün ilk öğrencileri ayrıca, sonradan Türkiye’nin siyasi hayatına damgalarını vurmuş, Korkut Özal (akışkanlar mekaniği dersi), Turgut Özal (calculus-matematik dersi), Ayhan Çilingiroğlu (elektrik dersi) ve Dr. Erdal İnönü (Fizik dersi) gibi hocalardan ders almışlardır.

1965-1970 yılları arasında BM’den gelen Prof. Dr. Afshar maden yatakları, ABD’nden gelen Dr. Philips mineraloji ve ekonomik jeoloji, ABD’nden gelen Dr. Roshan Bhappu cevher hazırlama tasarımı ve ekstraktif metalürji ve CENTO’dan gelen Dr. Mojat maden makinaları ve nakliyesi derslerini vermek üzere misafir profesör olarak bölüme gelmişlerdir. 1967 yılında Dr. Zeki Doğan cevher hazırlama ve sondaj, Dr. Yılmaz Fişekçi kaya mekaniği, Kemal Özkal maden metotları derslerini vermek üzere 1969’da ise Gülhan Özbayoğlu asistan olarak bölüme tam zamanlı olarak atanırlar. 1970’li yıllardan başlayarak Dr. Teoman Norman, Fethullah Özelçi, Ali Rıza Yurdakul, Tahsin Yalabık yarı zamanlı statüde bölümde uzun yıllar ders vermişlerdir. ODTÜ kuruluş yıllarında eğitimini TBMM’nin bahçesindeki çamaşırhane binalarında ve barakalarda sürdürmüş ve 1963 yılında bütün ODTÜ bugünkü kampüsüne taşınmıştır. Maden Mühendisliği Bölümü burada da iki büyük barakada eğitimine devam etmiştir. Barakalarda sınıfların yanında, cevher hazırlama laboratuvarı da kurulmuştur. 1968 yılında ise bölüm bugünkü modern binasına taşınmıştır. Bu binalarda Türkiye’deki ilk kaya mekaniği ve havalandırma laboratuvarları kurulmuştur. Gerek binaların yapımı, gerekse laboratuvarların kurulması aşamalarında hibe yoluyla BM’den para yardımı alınmıştır. Örneğin laboratuvarlar için 1964-1965 yıllarında bölüme 500.000 $ gelmiştir. Takip eden yıllarda cevher hazırlama ve kaya mekaniği konularında Türkiye’de ileri düzeyde bilimsel araştırma yapabilecek teçhizat ve ekipmanlar ODTÜ’ye getirilmiştir.

İlk dönem mezunlarından Gülhan Özbayoğlu bölümde ilk doktora çalışmasını tamamlayarak 2009 yılına kadar bölümde öğretim görevlisi olarak görev yapmıştır. 3. dönem mezunlarından Günhan Paşamehmetoğlu ve 5. dönem mezunlarından Naci Bölükbaşı İngiltere’de doktoralarını tamamlayarak bölüme geri dönmüşlerdir. Halen bölümde görev yapan öğretim üyesinin 9’u bölümün kendi mezunudur ve Bölümde 6 profesör, 3 doçent, 1 yardımcı doçent ve 21 araştırma görevlisi görev yapmaktadır.

ODTÜ Maden Mühendisliği Bölümü, sonradan kendi bünyesinden ayrılan iki bölümün doğmasını sağlamıştır. Bunlar sırasıyla Jeoloji Mühendisliği ve Petrol ve Doğalgaz Mühendisliği bölümleridir. 1973 yılında Jeoloji Bölümü ayrı bir bölüm statüsüne kavuşmuştur. 1978-1979 yılında bölümün ismi Maden ve Petrol Mühendisliği Bölümü olarak değiştirilmiştir. 1983 yılında UNDP’den bir proje alınmış ve 383.000 $ maddi destek sağlanmıştır. Bu kapsamda alınan yeni ekipmanlarla ölümün alt yapısı güçlendirilirken öğretim üyelerine burslar temin edilerek yurt dışındaki araştırma kurumlarında bilgi ve deneyimlerini arttırma olanakları sağlanmıştır. 1984-1985 ders yılından itibaren Petrol Mühendisliği de Maden Mühendisliği çatısı altından ayrılmış ve ayrı bölüm haline gelmiştir.

Halen ODTÜ Maden Mühendisliği Bölümü tüm eğitimini İngilizce veren Türkiye’deki tek bölümdür. LYS sıralamasında da maden mühendisliği eğitimini seçen en yüksek puanlı öğrencilerin tercih ettiği bölüm özelliğini ilk günden beri korumaktadır. ODTÜ Maden Mühendisliği Bölümü’nden bugüne kadar 1014 lisans, 236 yüksek lisans ve 35 doktora ünvanlı maden mühendisi mezun olmuştur.

ODTÜ mezunları yabancı dil bilgileri yanında, araştırma ve geliştirmeye olan yatkınlıklarıyla endüstrinin istediği özellikleri taşımaktadırlar. Bölüm, madencilikteki bilimsel ve teknolojik gelişmelere göre her yıl programını gözden geçirmekte ve güncelleştirmektedir. Bu bağlamda, 1994, 2003 ve 2009 yıllarında programı ABD’nin ABET akreditasyon değerlendirmesinde ABD’deki üniversitelere eşdeğer bulunmuştur.

Bölüm maden mühendisi yetiştirme görevinin yanında sanayinin birçok problemine de çözüm getiren uygulamalı-araştırma projeleri yürütmektedir. Ayrıca, bilimsel çalışmalardan çıkarılan ve yurtdışındaki tanınmış dergilerde basılan makaleleriyle de Türkiye’nin en önde gelen maden mühendisliği bölümlerinden birisidir.

Nadir AVSAROĞLU
ODTÜ Maden Mühendisliği Bölümü
50. Yıl Kutlama Komitesi a.

* Yazının tamamı Prof. Dr. Gülhan ÖZBAYOĞLU’nun ODTÜ Maden Müh. Bölümü Tarihçesini konu alan makalesinden esinlenerek hazırlanmıştır.