TUFANBEYLİ ALÜMİNYUM MADENCİLİĞİ

Yaz aylarının başında Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, ABD’nin çelik ve alüminyuma ek gümrük vergisi uygulama kararına ilişkin, ülkemizin de karşı adımlar atacağını belirtmişti. Bu tarihlerde ABD’nin ithal demir-çelikte % 25, alüminyumda ise % 10 ilave gümrük vergisi getirmesinin ardından ülkemizde alüminyum ve özellikle boksit madenciliğinde de önemli gelişmeler yaşandı.

Geçtiğimiz günlerde gazetelerde yer alan haberlere göre; Verusa Holding, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’ndan Adana Tufanbeyli boksit madeni için “Detay Arama Ruhsatı” aldı.2006 yılında kurulan Verusa Holdingin internet sitesinde yer alan bilgilere göre faaliyet gösterdiği alanlar; Enerji, Finans, Demir-Çelik, Kimya ve Teknoloji sektörleri olarak gösterilmiştir. Enerji sektörü ve madencilik alanında dev yatırımlara, kritik satın almalara imza atan Verusa Holding, geçtiğimiz yıl Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ekonomi danışmanlığını yürütürkenholding CEO’su olarak atanan Ömer Özbay’ın liderliğinde alanında güçlü adımlarla yürümeye başlamıştı. Verusa Holding’den KAP’a gönderilen açıklamada, tüm resmi izinlerin alındığı, hazırlıkların tamamlandığı, % 100 bağlı ortaklığı Standart Enerji Üretim’in sahip olduğu Adana Tufanbeyli Boksit madeni sahasında sondaj çalışmalarına başlandığı duyurulmuştu.

Verusa Holding’in % 100 oranında iştiraki olan Standard Enerji Üretim, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğü’nden 3 ayrı maden ruhsatı için geçtiğimiz günlerde onay aldı. Yaklaşık 5 milyon ton boksit rezervi tespit edilen Adana Tufanbeyli boksit madeni sahası bunlardan biri.2016-2017 yıllarında yapılan arama çalışmalarında Adana ili, Tufanbeyli ilçesinde bulunan boksit madeni sahasında ekonomik boksit cevheri rezervi tespit edilerek maden sahasının işletmeye alındı.Şirketin bünyesinde halen 3 adet IV. grup maden ruhsatı bulunuyor.

Verusa Holding’in bağlı ortaklığı olan Standard Enerji Üretim, tespit edilen 4.950.000 ton boksit cevheri rezervini yerüstüne çıkararak ekonomiye kazandırmaya hazırlanıyor. Sertliği 1-3, yoğunluğu 2,5-3,5 gr/cm³ arasında değişen, alüminyum oksit ve hidroksitlerin bir karışımı olan boksit, alüminyum metali üretiminde kullanılan başlıca cevher olması bakımından dünya ticaretinde önemli bir yer almakta.

Yine geçtiğimiz günlerde gazetelerde yer alan haberlerde Verusa Holding’in Maden İşleri Genel Müdürlüğü tarafından açılan ruhsat ihalesinden Antalya ili Akseki bölgesinde bulunan 3 adet maden (boksit) sahası ruhsatının ihalesini kazanmış olup, geçtiğimiz ay (21.09.2018) itibariyle bedeli peşin ödenerek 3 adet ruhsatı daha satın almıştır.Bu alımların ardından geçtiğimiz hafta da Adana Tufanbeyli boksit madeni sahasında, maden zenginleştirme tesisi için 19.242 metrekarelik arsa satın alındığı açıklandı.

Daha önce yapılan alımlarla birlikte Standard Enerji’nin Tufanbeyli boksit maden sahasında toplam sahip olduğu arsaların toplamı 35 bin 934 metrekareye ulaştı.Tufanbeyli boksit madeni sahası ile ilgili olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın izni ile Adana Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından yeni ve kapsamlı “ÇED Gerekli Değildir Belgesi” düzenlendiği bildirildi.

Bilindiği gibi entegre alüminyum tesislerinde en önemli konulardan birisi de enerji sorunsalıdır. Özellikle Seydişehir Alüminyum tesislerinde kullanıldığı gibi Bayer Prosesi ile çalıştırılan tesislerde çok fazla enerjiye ihtiyaç duyulmaktadır. Birincil alüminyum üretimi olarak nitelendirilen boksit madeninden alüminyum eldesiprosesinde enerji maliyetinin toplam maliyet içindeki oranı % 40’ları bulmaktadır. Enerji ihtiyacı göz önüne alınarak Seydişehir Alüminyum tesislerinin inşası ile birlikte Oymapınar HES de inşa edilmiş, özelleştirilmesi esnasında iki tesis birarada düşünülmüştür. Bu nedenle yine Adana-Tufanbeyli ilçesinde bulunan ve geçtiğimiz yıllarda işletmeye açılan termik santral, yine bu ilçe sınırları içindeki boksit madenlerinin işletilmesi için önemli bir şans olmuş, doğrudan enerji kaynağına ulaşabilecek bir alüminyum tesisi bu sayede fizibl bir hale gelmiştir.

Tufanbeyli termik santrali, Enerjisa Elektrik firmasına ait ve 450 MWe kurulu gücü ile Türkiye’nin 46. Adana’nın ise 2. büyük enerji santralidir. Tesis ayrıca Türkiye’nin 9. büyük linyit termik santralidir. Bu güçlü yapısı ile Tufanbeyli termik santrali aynı bölgede kurulacak bir alüminyum tesisinin tüm enerji ihtiyacını karşılayabileceği gibi, yakınlığı itibarı ile de kayıp-kaçak sorunu minimuma inecek ve santral daha üretken bir biçimde kullanılabilecektir.

Son aylarda tüm bu yaşananlara bakıldığında, ABD’nin demir-çelik ile alüminyum ürünlerine koyduğu ek vergi uygulaması alüminyum sektörünü oldukça ciddi oranda etkilediği görülüyor. Özellikle yaz aylarında ABD ile yaşanan sıkıntıların ardından döviz kurlarında yaşanan değişimler hem alüminyum üreticilerini hem de ithalatçılarını oldukça zor durumlara düşürdü. Bu dönemde kurlarda yaşanan iniş ve çıkışlar sonucunda firmalar hangi fiyattan alüminyum üreteceğini belirleyemediler. Gerek entegre tesislerde alüminyum üretiminde gerekse de hurda alüminyum ithalatında üretici firmalar teklif verirken ya da satış yaparken oldukça zorlandıkları gözlendi.

Bu belirsiz dönemde Londra Metal Borsası’nda (LME) ortalama 2.000 dolardan işlem gören alüminyum fiyatları 2.300 dolara kadar çıktı. ABD’nin Rusya’yı hedef alan yaptırımlarını açıklaması sonrasında alüminyum fiyatlarındaki yükseliş böylece % 10-15’i buldu. Bilindiği gibi Rusya yıllık 3,7 milyon tonla Çin’in ardından dünyanın en büyük ikinci alüminyum üreticisi durumunda bulunurken bu konuda tekel olan Rusal firması da dünya alüminyum üretiminin % 7’sini elinde bulundurmaktadır.

Sonuç olarak;

Dünyadaki nüfus, gelir artışı, şehirleşme ve küresel ısınmanın sonuçları düşünüldüğünde, dünya alüminyum pazarının 2025’e yılına kadar bugünkü hacminin iki katına çıkaracağını göstermektedir.Ülkemizin kısa vadede artan alüminyum ithalatı (1,3 milyon ton 2016) dünya ithalatında Türkiye’yi 7. sıraya taşımıştır. İhracat ve ithalatta Çin, Almanya ve ABD ilk sıralarda yer alırken; Türkiye 2016’da yaptığı 2,9 milyar dolarlık ithalat ile küresel alüminyum ithalatından yaklaşık % 2’lik bir paya ve 2,2 milyar dolar ihracatıyla da % 1,4’lük bir paya sahiptir.

Birincil alüminyum üretimi olarak nitelendirilen boksit üretimi ile ilgili olarak; Türkiye, dünya boksit rezervinin %0,4’üne, yıllık üretiminin ise %0,3’üne sahiptir.Ülkemizdeki boksit yataklarının %95’i Toros kuşağı içinde yer almakta ve bu durumuyla ülkemizdeki işletilebilir boksit rezervleri toplamı 87 milyon ton civarında olduğu bilinmektedir. Gittikçe artan alüminyum talebinin yurtiçi kaynaklardan karşılanabilmesi için Tufanbeyli’de olduğu gibi yeni entegre tesislerin devreye alınması ve Seydişehir Tesisleri gibi tesislerimizin de modernize edilmesi gerekmektedir.

Bölgedeki boksit rezervleri Seydişehir ve Tufanbeyli’de kurulacak tesislerin hammaddeihtiyacını uzun yıllar karşılayabilecek düzeydedir. Özellikle demiryolu ile ulaşım imkânları düşünüldüğünde, bölgedeki boksitlerin dışında Tufanbeyli’de kurulacak tesis için İslahiye, Payas ve hatta Yalvaç (Isparta) bölgelerinde önemli rezervlere sahip demirli boksitler, teknolojik sorunları giderilerek değerlendirilebilecektir. Artan rekabet, fiyat baskısı ve yüksek enerji fiyatları ülkemizdeki birincil alüminyum üretiminin karşısındaki en önemli engeller olarak görünmektedir. Tufanbeyli’de kurulacak ve boksitten alüminyum elde edilecek modern bir tesis ile önemli bir yol kat edileceği kanaatindeyim.

Nadir AVŞAROĞLU
Kasım – 2018