UZAYDA MADENCİLİK – NE ZAMAN

Geçtiğimiz yıllarda tüm Dünyanın gündeminde olan Avatar filminde insanların başka bir gezegene gidip oranın kaynaklarına sahip olabilmek için verdikleri savaşı izlemiştik. Eskiden hayal ettiğimiz çoğu şeyin günümüzde gerçekleşme fırsatını bulduğunu gördüğümüz bir çağdayız. ABD’nde yürürlüğe giren bu yasa ile Dünya’nın kaynakları bu kadar kısıtlıyken insanoğlunun başka kaynak arayışlarına ve başka dünyalardaki doğal kaynaklara yönelmesine neden oluyor.

Yapılan hesaplamaya göre 500 tonluk bir göktaşına insansız uzay aracını gönderip, göktaşının yörüngesini değiştirerek dünyaya getirmek 6 ile 10 yıllık bir süre içinde gerçekleşebiliyor. Tüm bu operasyonun maliyeti ise 2,6 milyar dolar. Oysa ki değerli maden yönünden çok zengin olan göktaşlarından çıkartılacak olan demir, nikel, titanyum, altın, kobalt, manganez, paladyum, tungsten gibi madenlerin getirisi trilyon dolara ulaşabilecek. Boyu 1 kilometre olan ve üzerinde yoğun demir cevheri olduğu tespit edilen bir göktaşındaki madenin çıkartılması durumunda, dünyanın yıllık demir üretiminin 2-3 katı büyüklüğünde demir elde ediliyor.^[1]

Psyche adı verilen göktaşı ise asteroid madenciliğinin en çarpıcı örneklerinden biri olacak. Çünkü bu asteroid üzerinde dünyanın tüm demir ihtiyacını milyonlarca yıl karşılayacak kadar demir olduğu biliniyor. Evet, yanlış okumadınız “dünyanın tüm demir ihtiyacını milyonlarca yıl karşılayacak kadar demir rezervi” olduğu ifade ediliyor. Jüpiter ve Mars arasında bulunan bu asteroitte, 10 katrilyon dolar değerinde nikel, demir ve altın tespit edildi. Bilindiği gibi Dünya ekonomisinin (sanayi ve ürün) 2014 yılındaki büyüklüğü 73.7 trilyon^[2] dolar. Bu ekonomik büyüklüğü ile Güneş sisteminde bulunan Psyche asteroidinin dünya ekonomisini yerle bir edebilir. Zira “Psyche, dünya ekonomisinin 137.000 katı değerinde nikel, demir ve altın” madenini barındırıyor. Uzmanlar bu asteroidin dünya ekonomisine kazandırılması durumunda dünya ekonomisinin çökmesine neden olabileceği konusunda uyarıda bulunuyor.

1852 yılında keşfedilen ve ilk aşamada küçük bir gezegen olduğu zannedilen Psyche, şimdiye dek astronomların gözlemlediği en metal yoğunluklu göktaşı olarak biliniyor. Üzerindeki demir ve nikelin insanlığın ihtiyacını milyonlarca yıl karşılayabileceği hesap ediliyor. Göktaşının dünyaya uzaklığı ise 450 milyon kilometre^[3]. Jüpiter ve Mars arasındaki bir asteroidin 10 kentrilyon dolar değerinde nikel, demir ve altından oluşan ekonomik bir değere sahip. Psyche’nde bu ana madenlerin dışında önemli miktarlarda platin, iridyum ve renyum da bulunuyor. Dünya’da pek çok kullanım alanı olan bu değerli metaller gök taşında bol miktarda bulunuyor.

Henüz uzay madenciliği teori aşamasında. Teknolojik açıdan alınması gereken daha çok yol var ancak metallerin çıkarılabilmesi durumunda dahi asıl problem Dünya’ya lojistiğinin nasıl gerçekleşeceği. Zira belirtilen ölçekte bir metal yığınını uzaydan Dünya topraklarına taşıyacak ve güvenli bir şekilde inmesini sağlayacak altyapı henüz bulunmuyor. Diğer sorun ise bu kadar metalin gelmesi durumunda oluşacak ani arz yükselişi. Mevcut piyasadaki fiyatların böyle bir arzdan etkileneceği kesin ve neden olacağı ekonomik düşüş küresel bir krize de pekâlâ yol açabilir. Devletlerarası hukuk ise işin bir başka boyutu. Tüm bu gelişmelere rağmen uzay madenciliğinin ekonomik boyutuna dayalı görünse de, uzmanlar bu polemiklere girmeksizin motivasyonunu ekonomik değil 16 Psyche asteroidindeki metalik oluşum olduğunu vurguluyor.

Madenciliğin geleceğini ve dünya ekonomisini bu kadar yakından ilgilendiren bu konuda halen asteroit madenciliğinin aslında çok pahalı, çok riskli ve çok maliyetli olduğunu söylemek mümkün. Başta Psyche olmak üzere asteroitlerde yerçekimi yok ve dünya üzerinde yerçekimsiz ortamda maden çıkarma teknolojisi ve buna yönelik bugüne kadar geliştirilmiş uygulamalar da bulunmuyor. Geliştirilen çeşitli teorilere göre, asteroitleri uzayda değil de Dünya yörüngesinde işletilmesi ya da Dünya’ya indirilerek yerçekimli ortamda madencilik metotları uygulanması durumunda bu kadar büyük ve süratli gök cisimlerinin Dünya açısından önemli bir tehdit oluşturacağı ve uluslararası hukukun böylesine bir durumda devreye gireceği düşünülüyor.

Şu ana kadar hiçbir uzay aracı Psyche’yi ziyaret etmedi. Ancak geçtiğimiz yıllarda ABD hükümeti tarafından Arizona State University’ince başlatılan bir çalışmaya paralel olarak, robotik çalışmalar ve araştırmalar yapacak bir uzay aracının bu asteroid kuşağına gönderildiği biliniyor.^[4] Uzay aracı, 20 sene boyunca Psyche’nin yörüngesinde kalacak ve topoğrafya, yüzey özellikleri, yerçekimi, manyetizma ve diğer özellikleri üzerinde çalışarak istenilen örnekleri toplayacak. Bu veriler doğrultusunda uygun teknoloji, maliyet hesapları, olası riskler ve uygulanacak madencilik metotları konusunda daha sağlıklı değerlendirmeler yapılabilecek.^[5]

Arizona State University’nin geliştirdiği bu proje geçtiğimiz günlerde (4 Ocak 2017) ABD’li yetkililer tarafından onaylandı. Bu projeye göre 2023 yılında hazır olacak bir robotik araştırma birimi veri toplamak amacıyla Psyche’ye doğru yola çıkacak. Mars’a gönderilen robotik araştırma ünitelerine benzer bir şekilde tasarlanacağı bildirilen araçlar topladığı bilgileri ve analiz sonuçlarını dünyaya ulaştırdıkça, ünitelerin yönlendirilmesine karar verilecek. Veri toplama işlemlerinin 2030 yılına kadar devam etmesi planlanıyor. Bu bilgiler ışığında projenin uygulama sürecinin daha sağlıklı planlanması düşünülüyor.

Madenciliği farklı bir boyuta taşıyacak olan asteroid madenciliğinde de yakın bir tarihte çok önemli gelişmelerin yaşanacağını düşünüyorum. Deniz madenciliği, geri dönüşüm madenciliği ve asteroid madenciliği ile birlikte madencilik sanayi konvansiyonel metotlardan farklı bir boyuta taşınacak.

Nadir AVŞAROĞLU

Maden Mühendisi

Temmuz – 2019

Kaynaklar :

1-NASA’nın 10 Bin Katrilyon Dolarlık Asteroit Seferi, Kozan Demircan, 20.01.2017

2-http://arsiv.dha.com.tr/gozunu-uzaya-dikti_302313.html erişim;18.07.2017

3-http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-17827347, erişim; 19.07.2019

1. http://www.haberiniz.com.tr/teknoloji/google-uzayda-goktasi-avciligina-soyundu-53016h.html ↑
2. Mahfi Eğilmez, http://t24.com.tr/haber/dunya-ekonomisinin-son-durumu,208894 ↑
3. “Asteroid Data Sets”. sbn.psi.edu. Retrieved 2018-05-26. ↑
4. Chang, Kenneth (6 January 2017). “A Metal Ball the Size of Massachusetts That NASA Wants to Explore”. The New York Times. Retrieved 7 January 2017. ↑
5. Wall, Mike. “Strange Metal Asteroid Targeted in Far-Out NASA Mission Concept”. Space.com. TechMedia Network. Retrieved 16 January 2014. ↑