2015-16 ÖĞRETİM YILINDA ÜNİVERSİTELERİMİZİN MÜHENDİSLİK, MİMARLIK VE ŞEHİR PLANCILIĞI PROGRAMLARINA YERLEŞEN ÖĞRENCİLERİN PROFİLLERİ VE İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ DİSİPLİNİ İLE GENEL BİR KARŞILAŞTIRMA

2015-16 öğretim yılında üniversitelerimizin mühendislik, mimarlık ve şehir plancılığı programlarına yerleşen öğrencilerin ve bu bölümde bulunan akademisyen, öğrenci, mezun ve yabancı öğrencilere ait çeşitli bilgileri içeren bu çalışma ağırlıklı olarak YÖK’ün web sitelerinden yararlanılarak hazırlanmıştır. Bu çalışmanın sonuçları 2010 yılında İstanbul Kültür Üniversitesi’nden (İKÜ) elde edilen sonuçlarla kıyaslanarak, geçen 5 yıllık süre içinde mühendislik disiplinlerinde yaşanan gelişme ve değişimlere ışık tutmuştur. Ancak 2010 yılında İKÜ tarafından yapılan bu çalışmanın sadece mühendislik disiplinlerini içerdiği unutulmamalıdır. Çalışmadaki bir diğer önemli nokta da; bu çalışmanın içinde Kuzey Kıbrıs’ta bulunan (ODTÜ ve İTÜ hariç) üniversiteler ile özel statü ile YÖK tarafından tanınan Hoca Ahmet Yesevi Türk-Kazak Üniversitesi ve Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi dahil edilmemiştir.

TMMOB’ne bağlı olan bu Odalar bünyesinde faaliyet gösteren toplam 104 adet (2017) mühendis, mimar ve şehir plancılığı disiplini mevcuttur. Ancak bu disiplinlerden bazıları ülkemizdeki yükseköğrenim sistemi içinde bulunmayıp, yurt dışından alınmış diplomalar da bulunmaktadır. Bu diplomaların tamamına YÖK tarafından denkliği kabul edilmiş ve TMMOB’ne kayıt işlemi yapılmış mühendis, mimar ve şehir plancılığı disiplinleridir. Bu çalışma 22-23 Aralık 2017 tarihinde gerçekleştirilecek TMMOB Eğitim Sempozyumu’nda mevcut durum analizi yapabilmek amacı ile hazırlanmıştır. Bu nedenle çalışmadaki birçok tablo, grafik ve değerlendirmeler TMMOB ve Odaları baz alınarak hazırlanmıştır.

Ancak eğitimciler ve araştırmacıların da faydalanabilmesi açısından 24 Odanın yanısıra geri kalan 41 mühendislik-mimarlık disiplini de çalışma içinde “diğer” başlığı ile verilmiş ve bu disiplinlere ait rakamlar çalışma sonunda sunulmuştur. Yine bu çalışmada değerlendirmeye alınan devlet ve vakıf üniversitelerinde mevcut toplam 2.544 adet mühendislik-mimarlık programında, her programa ait 356 veri değerlendirmeye alınmış ve böylelikle çalışma içinde sunulan tablo ve grafikler bir milyona yakın (905.664) data değerlendirilerek hazırlanmıştır.

Nadir AVŞAROĞLU
Maden Mühendisi
TMMOB Eğitim Sempozyumu
Yürütme Kurulu Üyesi

ÇALIŞMA HAKKINDA

TMMOB Mühendislik Eğitimi Sempozyumu 18-19 Kasım 2005 tarihlerinde Ankara’da gerçekleştirilmiştir. Bu sempozyumda, öncesi ve sonrası ile üniversite eğitimi değerlendirilmiş, ele alınan konular hakkında çözümler üretilmiş, mühendislerin nasıl yetişmeleri gerektiğini ortaya koymak ve bu konularda siyasi iktidara, ulusal sanayimize ve üniversitelerimize öneriler sunulması hedeflenmiştir.

2005 yılındaki bu sempozyumda TMMOB adına sunulan “Türkiye’de Mühendislik Eğitiminin Tarihsel Süreci” adlı tebliğde üniversitelerimizin mühendislik bölümlerinde okuyan öğrencilerin profili çıkarılmaya çalışmıştır. Bu çalışmadan 5 yıl sonra “2010 Yılında Üniversitelerimizin Mühendislik Bölümlerine Kayıt Yaptıran Öğrencilerin ÖSS Profili ve Çeşitli Bilgiler” başlığı altında bir çalışma daha yapılarak bilgiler güncellenmiş ve yine bu çalışmadan 5 yıl sonra da mimarlar ve şehir plancıları da çalışmanın içine dahil edilerek “2015-16 Öğretim Yılında Üniversitelerimizin Mühendislik, Mimarlık ve Şehir Plancılığı Bölümlerine Yerleşen Öğrencileri Profili ve Çeşitli Bilgiler^[1]” başlıklı çalışma tamamlanmıştır.

2016 yılında tamamlanan bu çalışmada üniversitelerimizin inşaat mühendisliği bölümleri ile birlikte mühendislik, mimarlık ve şehir plancılığı bölümleri de incelenmiş ve bu bölümlerde öğrenim gören öğrencilerin başarıları, tercihleri, konumları ve durumları hakkında çeşitli bilgiler diğer yıllar ve diğer mühendislik branşları ile kıyaslanarak verilmiştir.

ÜLKEMİZDE YÜKSEK ÖĞRENİMİN GELİŞİMİ

Eğitimin tamamlanmasında önemli basamaklardan biri olan üniversite sınavına giriş, ülkemizde nüfusun artması ve üniversiteye olan talebin yükselmesiyle birlikte sınava tabi tutulmaya başlandı. 1960’lı yıllarda her üniversitenin kendi sınavını yapmasına karşın, 1974 tarihinde üniversitelerarası Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) kuruldu ve sınav tek elden yapılmaya başlandı. 1999 yılında iki basamaklı sınavın 2. basamağı kaldırılıp tek basamaklı bir öğrenci seçme sistemi oluşturuldu ve yapılan sınava da ÖSS ismi verildi. Bu sistemin de YÖK tarafından eksiklerinin olduğu düşünülüp 2009’daki kararla 2010 yılından itibaren uygulanacak ÖSS yerine YGS ve LYS isimli 2 kademeli bir sınav sistemine geçiş yapıldı.

Bu çalışmaya konu olan 2015 sınavına yine öğrenciler YGS ve LYS olmak üzere yapılan iki parçalı sınavla girmişlerdir. 2015 yılında sınava müracaat eden 2.126.684 adaydan 1.944.933’ü YGS sınavına girmiştir. Dolayısıyla yapılacak araştırmalar açısından tüm adayların eşit bir sınava girdikleri bu sınav kıyaslamalar açısından önemlidir. Öğrencilerin başarılarını değerlendirmek açısından 2010-11 dönemi ile 2015-16 dönemi YGS’nda alınan sonuçlar değerlendirildiğinde, her iki yılda da 40’ar adet sorulan Türkçe, Sosyal Bilimler, Matematik ve Fen Bilimlerindeki toplam 160 sorudan 2010 yılında sadece toplam 49,9 adeti doğru cevaplanmış bu rakamın sadece 16,1’i mühendislik bilimlerini doğrudan ilgilendiren Matematik ve Fen’den olmuştur. Geçen süre içinde düşen bu netler 2015 yılında 160 soruda 35,6 nete kadar düşmüş ve Matematik ve Fen neti 9,1 olmuştur.

2015 yılındaki üniversite sınavında bu durumlardan farklı olarak “başarı sıralaması aralarındaki fark yüz binleri bulan öğrencilerin aynı sınıfta, aynı öğretim üyesinden, aynı müfredatı takip etmesinin eğitim bilimi açısından doğru olmadığı” gerekçesi ile aralarında mühendislik ve mimarlığında bulunduğu çeşitli meslek gruplarına başarı sırası sınırlaması getirilmiştir. Bu duruma göre, tıpta 40.000, hukukta 150.000, mühendislikte 240.000 ve mimarlıkta 200.000 taban başarı sırası şartı getirilmiştir. Yine 2015 yılında daha önceki yıllarda 30 olan tercih sayısı “ilk 10 tercihten sonra kazanılıp yerleştirme yapılmasına rağmen kaydolma oranının düştüğü” gerekçesi ile 24 ile sınırlandırılmıştır.

ÜLKEMİZDE MÜHENDİSLİK EĞİTİMİ

2015 yılı Mart ayında YGS’na giren 1.944.933 adaydan yeterli puanı alarak barajı geçen 1.369.147 aday, Haziran ayında yapılan LYS’na girmiştir. Bu sınavdan sonra başarı sırası belirlenen adaylar 2015 yılında kontenjanları % 5,27 oranında artırılan toplam 867.191 ön lisans ve lisans kontenjanlarına yerleştirilmişlerdir. 2015 yılında devlet üniversitelerinin ön lisans ve lisans toplam kontenjanı 679.176, vakıf üniversitelerinin toplam kontenjanı 167.859, KKTC üniversitelerinin toplam kontenjanı 18.266 ve diğer ülkelerdeki üniversiteler için ise 1.890 olarak belirlenmiştir. 2015 yılında üniversitelerde bulunan toplam 867.191 ön lisans ve lisans kontenjanının 94.538’i (% 10,91) mühendislik-mimarlık ve şehir plancılığı kontenjanlarına aittir.

Grafik 1 – 2015 Yılında Öğrencilerin En Çok Tercih Ettiği Disiplinler*

* Bu çalışma 2015 yılında sınav öncesi 18.944 öğrenci ile yapılan anketin sonucudur.

Her yıl üniversiteye başvuran aday sayısında önemli artışlar olmakta, ancak kontenjanlarda ve özellikle popüler bölümlerin kontenjanlarında bu ölçüde bir artış yaşanmamaktadır. Öğrenciler arasında en popüler bölümlerden olan hukuk ve tıp bölümlerinin yanı sıra 2015 yılında mimarlık ve mühendislik taban başarı sıralarına da sınır getirilmiştir. Bütün bu bilgiler ışığında önceki yıllarda olduğu gibi 2015 yılında da rekabetin önceki yıllardan daha yüksek olacağını öngörmek zor değil.^[2] 2015 yılında kontenjanlara yapılan tercihler incelendiğinde, adayların en çok hedefledikleri bölümler hukuk, tıp ve psikolojidir. İlk üç hedef programının tümü aynı bölümde bulunan adaylar arasında yine bu üç bölüm ilk sıralardadır. Aralarında inşaat mühendisliğinin de bulunduğu ve adayların hedefleri arasında en çok yer verdikleri 20 bölüm, tüm hedef bölümler arasında % 71 paya sahiptir.

2015-16 öğretim yılında ülkemizde 118’i devlet, 65’i vakıf olmak üzere toplam 183 üniversite bulunmaktadır. Birer yükseköğrenim kurumu olan Kara Harp Okulu, Hava Harp Okulu, Deniz Harp Okulu, Gülhane Askeri Tıp Akademisi ve Polis Akademisi ile birlikte bu rakam 188’e çıkmaktadır. Ayrıca Kıbrıs’da bulunan 13 üniversite ve özel statü ile YÖK tarafından tanınan Hoca Ahmet Yesevi Türk-Kazak Üniversitesi ve Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi bu rakama dahil edildiğinde ülkemizdeki öğrenciler toplam 203 ayrı üniversite, okul ve akademi de öğrenim görebilmektedirler. Sağlık ve sosyal bilim ağırlıklı üniversiteler haricinde bu üniversitelerin nerede ise tamamında mühendislik-mimarlık ve şehir plancılığı eğitimi verilmektedir.

Bu çalışmaya konu olan 188 üniversitemize bağlı olarak eğitim veren 1.640 fakülte bulunmaktadır. Bu fakültelerden toplam 46 fakültede mühendislik, mimarlık ve şehir plancılığı eğitimi verilmektedir. Bu fakülteler arasında, Fen Fakültesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Sanat ve Tasarım Fakültesi, Su Ürünleri Fakültesi ve Uçak-Uzay Bilimleri Fakültesi gibi çok da alışık olmadığımız fakülteler de yer almaktadır. TMMOB’ne bağlı olan Odalar bünyesinde faaliyet gösteren toplam 104 adet mühendis, mimar ve şehir plancılığı disiplini mevcuttur. Ancak bu disiplinlerden bazıları ülkemizdeki yükseköğrenim sistemi içinde bulunmayıp, yurt dışından alınmış diplomalar da bulunmaktadır. Bu diplomaların tamamına YÖK tarafından denkliği kabul edilmiş ve TMMOB’ne kayıt işlemi yapılmış mühendis, mimar ve şehir plancılığı disiplinleridir.

a) Program ve Kontenjanlar

2015-16 öğretim yılında üniversite programları ve kontenjanları değerlendirildiğinde; devlet üniversiteleri Normal Öğretim (gündüz eğitimi), II. Öğretim (gece eğitimi) ve Diğer eğitimler başlığı altında sınıflandırılmıştır. Diğer eğitimler kapsamında; uzaktan eğitim, teknoloji fakülteleri, mesleki ve teknik öğrenim kurumları ele alınmıştır. Vakıf Üniversiteleri bölümünde ise bu üniversitelere ait Tam Burslu, % 75 Burslu, % 50 Burslu, % 25 Burslu ve Ücretli Eğitim programları ele alınmıştır. Tüm bu kontenjanlara Okul Birincisi kontenjanı, Engelli Öğrenci kontenjanı ve TUBİTAK Bursu kontenjanları da dahil edilmiştir. Bunların dışında bazı vakıf ve devlet üniversitelerinde yurt dışındaki anlaşmalı üniversite ve vakıflarla birlikte UOLP-SUNY Fredonia, UOLP-SUNY Buffalo, UOLP burs programlarına öğrenci kabul edilmektedir.

İnşaat mühendisliğini ele aldığımız bu çalışmada inşaat mühendisliği disiplini makine elektrik mimarlık ile birlikte değerlendirmeye alınmıştır. Bahse konu çalışmada yer alan 65 adet mühendislik-mimarlık ve şehir plancılığı bölümleri de toplam başlığı altında değerlendirilmiştir.

Tablo 1 – Sıralı ve Kıyaslamalı Olarak Mühendislik-Mimarlık Programları ve Kontenjanları 2010-2015

*2010 yılındaki çalışmada mimarlık bölümlerine ait rakamlar değerlendirilmemiştir.

2010 yılında yapılan çalışmada üniversitelerin sadece mühendislik disiplinlerine yer verilmiştir. Bu nedenle, 2010 rakamları ile bu rakamlar birlikte değerlendirildiğinde, üniversitelerde, 2010 yılında 71.330 olan toplam kontenjan, 2015 yılında % 15,17’lik bir artışla 82.154’e çıkmıştır.2015 yılında 82.154 mühendislik kontenjanının 11.295’ini (% 13,7) inşaat mühendisliği kontenjanı oluşturmaktadır. Ayrıca, 2015-16 öğrenim döneminde kontenjanların 2/3’ünü oluşturan devlet üniversitelerindeki kontenjan artışı ortalamanın altında kalmıştır. Günümüzün cazip sektörleri inşaat, elektronik ve bilgisayar ile bu sektörleri ilgilendiren mühendislik-mimarlık alanlarındaki kontenjan artışları dikkate değerdir.

Disiplinlere ait kontenjanlar değerlendirildiğinde makine ve inşaat mühendisliği disiplinlerinin birbirlerine çok yakın olduğu görülmektedir. Bu iki disiplin Devlet üniversitelerinde makine mühendisliği kontenjanları daha yüksekken (% 85,4) vakıf üniversitelerinde de inşaat mühendisliği kontenjanlarının fazla olması (% 26,6) dikkat çekicidir. Tabloda yer alan 3 önemli mühendislik değerlendirmeye tabii tutulan 59 farklı mühendislik disiplini toplam kontenjanının % 40,4’ünü oluşturmaktadır. Kontenjanlardaki artış sayısı devlet ve vakıf üniversitelerindeki program sayılarının artışında da yaşanmış, bu kategoride özellikle vakıf üniversitelerinde program artışı ile inşaat mühendisliği bu konuda başı çekmiştir. 2010 yılında 113 olan inşaat mühendisliği program sayısı, 2015 yılında % 134,51’lik bir artışla 265’e ulaşmıştır. İnşaat mühendisliğini % 113,23’lük program artış oranı ile biyomedical mühendisliği ve % 72,22’lik program artışı ile harita mühendisliği takip etmektedir.

Ayrıca, Çevre, Fizik, Jeofizik, Jeoloji, Maden, Meteoroloji, Orman ve Ziraat Mühendisliklerinde hiçbir vakıf üniversitesi programı yer almamaktadır. Meslek alanlarına göre 2010 ve 2015 yılı kontenjanları değerlendirildiğinde en fazla kontenjan artışının % 121,38 oranı ile petrol mühendisliğinde olduğu görülmektedir. İkinci sırada % 65,73 ile inşaat mühendisliği ve % 40,84 oranı ile gıda mühendisliği takip etmektedir. Bu durumun tam zıttı olarak, Jeofizik mühendisliğinde % 80,22, Jeoloji mühendisliğinde % 73, 32 ve Maden mühendisliğinde de % 66,12’lik bir kontenjan azalışına gidilmiştir. Bu üç yerbilimleri mühendisliklerinin dışında başta Ziraat ve Kimya mühendisliği olmak üzere Orman, Tekstil, Gemi ve Fizik mühendisliklerinde de kontenjan azalışı yaşanmıştır.

2015 yılında bu kontenjanlara ait doluluk oranları % 95,55 olarak gerçekleşmiştir. Gençlerin favori branşları olan elektrik ve bilgisayar mühendisliklerindeki doluluk oranı ortalamanın üstünde yer alırken son yılların popüler mühendisliği olan inşaat mühendisliğinin ortalamanın altında kalması ilginçtir. % 90’nın altında doluluk oranı bulunan sadece Peyzaj, Tekstil, Gemi Makineleri ve Orman mühendislikleri bulunmaktadır.

Tablo 2 – Kontenjan, Yerleşen ve Doluluk Oranları

Doluluk oranları değerlendirmeye alınan bu dört branş arasında ortalamanın altında kalan tek branşın inşaat mühendisliği olduğu görülmektedir. Bu durumun temel nedeni son yıllarda inşaat mühendisliği disiplini içinde giderek artan vakıf üniversitesi programlarının ve kontenjanlarının çoğalmasıdır.

b) Puan ve Başarı Sıralaması

Tablo 3’de 2015-16 öğretim yılında üniversitelerimizin mühendislik-mimarlık bölümlerini tercih eden öğrencilerin programlara girişteki puanları ve başarı sıraları verilmiştir. Tabloda yer alan en düşük ve en yüksek LYS (Lisans Yerleştirme Sınavı) puanları ve bu puanlara ait başarı sıraları ÖSYM’nin ilgili sitelerinden derlenerek verilmiştir. Ancak, Tablo’ya esas olan Ortalama Başarı Sıraları en düşük ve en yüksek başarı sıralamalarının aritmetik ortalaması alınarak hesaplanmıştır. Yine hatırlanmasında fayda bulunan konu; 2015-16 öğretim yılında üniversitelerimizin mühendislik-mimarlık ve şehir plancılığı bölümlerine giren öğrencilerin gerçek başarı sıralaması YGS (Yüksek Öğrenime Geçiş Sınavı) ile belirlenmektedir. Tablo 3’de verilen başarı sıralamaları LYS puanları ve başarı sıralamaları baz alınarak verilmektedir.

Tablo 3 – Puan ve Başarı Sıraları

Programlar temelinde değerlendirildiğinde üniversitelerimizin mühendislik-mimarlık bölümlerine giren öğrencilerimizden en yüksek başarı sıralamasını yakalayan öğrencilerin vakıf üniversitelerinin tam burslu programlarını tercih ettikleri görülmektedir. Tablo 3’deki Ortalama Sütunu incelendiğinde 2015 yılında 319,247 puan alan bir öğrenci ortalama olarak üniversitelerimizin mühendislik-mimarlık bölümlerinden birine kayıt yaptırma hakkı kazanmıştır. Bu puanı alan öğrenci 2015 LYS’nda sayısal sıralamada 111.596. olarak yer almıştır. 2010 yılında branş dışı yerleştirmeler olmasına rağmen öğrencilerin % 81’inin sayısal bölümden sınava girdiği düşünülürse, 111.596’ncı olan bir öğrencinin 1.987.488 kişinin girdiği sınavda 139.495’nci olacağı hesaplanmaktadır.

Puan ve başarı sırası tablosunu inşaat mühendisliği özelinde incelediğimizde; mevcut 11.295 kontenjanın 10.756’sının dolduğunu görmekteyiz. İnşaat mühendisliği bölümlerini kazanan 10.756 adayın lise diploma not ortalaması 77,1’dir. Toplam 265 adet inşaat müh. programına giren adayların en düşük puanla yerleşenlerin ortalaması 303,052 ve en yüksek puanla yerleşenlerin ortalaması 343,149 olarak gerçekleşmiştir. Bu puanı alan toplam 10.756 adayın başarı sıralaması ortalaması da 95.191 olarak gerçekleşmiştir. Bu başarı sırası 65 adet mühendislik ve mimarlık disiplininin ortalama başarı sırası olan 111.596’ya oldukça yakındır. İnşaat mühendisliğindeki bu başarı sıralaması elektrik mühendisliği ile çok yakın olup, makine mühendisliğinin ise üstündedir.

Başarı sıralamaları en düşük olan disiplinler ise Çevre, Maden, Jeoloji, Orman ve Ziraat mühendislikleridir. Tüm mühendislik bölümlerinde 240.000 başarı sıralaması bulunurken, Bakanlar Kurulu kararı ile Ziraat ve Orman mühendislikleri için bu başarı sıralaması söz konusu değildir. Bu iki mühendislik disiplininin başarı sıralamasında son sıralarda yer alması bu gerçeği bizlere göstermektedir.

c) Cinsiyet ve İkametgah

Tablo 4’de 2015 yılında üniversitelerimizin mühendislik-mimarlık bölümlerine girmeye hak kazanan öğrencilerin yaşadığı coğrafi bölgeler bazında tercihleri değerlendirilmiştir. Tabloda öğrencilerin ikamet ettikleri şehirlerdeki bölümleri ne kadar tercih ettikleri, farklı şehirlerden gelen öğrenci sayıları ile birlikte 3 büyük ve 10 büyük kentimizden üniversitelerimizin mühendislik-mimarlık bölümlerine girmeye hak kazanan öğrenci sayıları irdelenmektedir. Tablo’da yer alan 3 büyük kent İstanbul, Ankara ve İzmir’i kapsamakta, 10 büyük kent de 2010 yılı ile kıyaslama yapmak amacıyla bu üç büyük kent ile birlikte Adana, Antalya, Bursa, Eskişehir, Konya, Samsun ve Trabzon kentlerimizi kapsamaktadır.

Tablo 4 – Yerleşen Öğrencilerin Cinsiyet ve İkametgâhları

Tabloda yer alan mühendislik-mimarlık disiplinlerine yerleşen öğrencileri cinsiyet açısından değerlendirdiğimizde 29.585 (% 33,21) kadın ve 59.477 (% 66,78) erkek öğrencinin kayıt yaptırdıkları görülmektedir. Bu durumda bu disiplinlerde öğrenim gören öğrencilerin tam olarak 1/3’ü kadın öğrencidir. Mühendislik ve mimarlık bölümlerini ayrı ayrı değerlendirdiğimizde; 2015 yılında mühendislik bölümlerine kayıt yaptıran öğrencilerde kadın öğrenci sayısının 23.141 (% 29,39) olduğu mimarlık ve şehir plancılığı bölümlerine kayıt yaptıran öğrencilerde kadın öğrenci sayısının 6.444 (% 62,25) olduğu görülmektedir. Genel tablonun aksine, mühendislik disiplinlerini seçen 4 öğrenciden biri kadınken, mimarlık disiplinlerini seçen 3 öğrenciden ikisi kadındır. İnşaat mühendisliği alanında kayıt yaptıran öğrencilerin 1.780’i (% 16,54) kadındır. Bu oran mühendislik disiplinleri arasında oldukça düşük bir rakam olması nedeni ile inşaat mühendisliğinin bir erkek mesleği olma geleneği devam etmektedir.

Yine aynı tabloda değerlendirilen, üniversitelerin mühendislik-mimarlık bölümlerine yerleştirilen öğrencilerin ikamet ettikleri iller incelendiğinde; öğrencilerin % 31,8’sinin ikametgâh adreslerinin bulunduğu illerdeki mühendislik-mimarlık bölümlerini tercih ettikleri görülmektedir. Bu rakam 2010 yılında % 23,2’dir. Bu sonuçtan da anlaşılacağı gibi geçen 5 yıllık süre içinde öğrencilerin tercihlerinin kendi ikametgâhlarının bulundukları illerden yana olduğu görülmektedir. Bu öğrencilerin 1/3’ü kendi ikamet ettikleri illerde yüksek öğrenim görmektedir. İnşaat mühendisliği bazında; kayıt yaptıran öğrencilerin 3.371’i (% 31,3) ikametgah adreslerinde, 3.979’u (% 36,9) üç büyük ilde ve 6.131’i (% 57,0) 10 büyük ilde öğrenim görmektedir. Aynı tablo disiplinler açısından değerlendirildiğinde; ikametgâh illerinde en çok öğrenim gören disiplinler Jeofizik (% 62,1), İç Mimar (% 55,4) ve Fizik (% 53,2)’dir. Bu durumun tersine en çok gurbetçi öğrenci barındıran disiplinler ise Harita (% 19,3), Meteoroloji (% 21,5) ve Makine (% 26,1)’dir.

Tablo 5’de 2015 yılında üniversitelerimizin mühendislik-mimarlık bölümlerine girmeye hak kazanan öğrencilerin hangi coğrafi bölgelerden geldikleri incelenmiştir. Bu duruma göre, 2015 yılında mühendislik-mimarlık bölümlerine kayıt yaptıran 89.062 öğrencinin 28.985’i (% 32,54) Marmara bölgesinde yaşamaktadır. Bu coğrafi bölgemizi sırası ile 17.756 (% 19,93) öğrenci ile İç Anadolu bölgesi, 11.391 (% 12,79) öğrenci ile Ege bölgesi, 11.227 (% 12,60) öğrenci ile Akdeniz bölgesi, 8.763 (% 9,69) öğrenci ile Karadeniz bölgesi, 5.661 (% 6,35) öğrenci ile Doğu Anadolu bölgesi ve 5.406 (% 6,06) öğrenci ile Güney Doğu Anadolu bölgesi izlemektedir. Öğrencilerin bölgelere göre dağılımları ülkemizin nüfus dağılımına oldukça paralel gözükmektedir.

Tablo 5 – Yerleşen Öğrencilerin Yaşadıkları Coğrafi Bölge

Bu oranlar inşaat mühendisliği bölümlerini tercih eden öğrencilerin seçimlerine paralel olmakla beraber en şaşırtıcı sonuç, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde ikamet eden öğrencilerin inşaat mühendisliğine karşı olan ilgileridir. İnşaat mühendisliğini tercih eden öğrenciler arasında enteresan bir biçimde oransal olarak son sıralara Ege ve Karadeniz bölgesinde ikamet eden öğrenciler yer almıştır. 2015 yılında Jeofizik, Kimya ve Tekstil mühendisliklerine kayıt yaptıran öğrencilerin yarısından fazlası Marmara Bölgesinde ikamet etmektedir. Güney Doğu Anadolu bölgesinde ikamet eden Gemi, Jeofizik, Kimya ve Metalurji bölümlerine kayıt yaptıran öğrenciler % 1 mertebesinde bulunmaktadır.

d) Orta Öğrenim Durumu

Bu çalışmada mühendislik-mimarlık ve şehir plancılığı bölümlerine 2015 yılında yerleşen öğrencilerin orta öğretim (lise) tahsillerine ait bilgiler de değerlendirilmiştir. Aşağıdaki tablonun ilk kısmında bu bölümlere yerleşen öğrencilerin öğrenim durumları değerlendirilirken, tablonun ikinci kısmında da bu öğrencilerin liseden mezuniyet yılları incelenmiştir. Bu tabloya göre bölümlere yerleşen öğrencilerin yaklaşık yarısından fazlasının 51.024 (% 57,29) lise son öğrencisi ya da başka bir deyişle, liseden o yıl mezun olan, ilk girişinde yerleşen öğrencilerden oluştuğu gözlenmektedir. Bu rakam 2010 yılında % 48,4 olarak gerçekleşmiştir.

İnşaat mühendisliği özelinde ise en büyük farklılık, lise mezuniyetinin üzerinden yıllar geçen öğrencilerin diğer mühendislik branşlarına göre daha fazla olmasıdır. Örneğin oransal olarak bir üniversiteyi bitirdikten sonra 2015 yılında inşat mühendisliğine yerleşenlerin oranı (% 5,19) diğer disiplinlere göre oldukça fazladır. Bu durumun bir doğal yansıması olarak lise mezuniyeti 2012’den önce olan öğrencilerin çokluğunu da arttırmaktadır. Ancak diğer branşlara paralel olarak 2015-16 öğretim yılında inşaat mühendisliğine yerleşen öğrencilerin yarısından fazlası liseden o yıl mezun olmuş öğrencilerdir.

Tablo 6 – Öğrencilerin Orta Öğretim Durumları ve Mezuniyet Yılları

Tablo değerlendirildiğinde, 2015 yılında üniversitelerimizin mühendislik-mimarlık bölümlerine girmeye hak kazanan öğrencilerin 30.623’ü (% 34,38) liseden son iki yıl içinde mezun olduğu, 3.959’unun (% 4,44) üniversite öğrencisi olduğu ve 2.581 öğrencinin (% 2,89) üniversite mezunu olduğu görülmektedir. Liseden mezun olur olmaz mühendislik-mimarlık bölümlerine kayıt yaptıran öğrencilerin oranı Bilgisayar, Elektrik, Gemi, Gemi Makineleri, Gıda, İç Mimarlık, Kimya ve Tekstil gibi branşlarda % 60’ın üzerindedir. Ancak bu duruma karşılık Ziraat, Petrol ve Jeoloji branşlarında bu oran % 50’nin altında kalmıştır.

Tablo 7’de mühendislik bölümlerine yerleşen öğrencilerin orta öğretim (lise) tahsillerine ait bilgiler sunulmuştur. Ülkemizde orta öğretim (lise) bazında oldukça farklı eğitim kurumları bulunmaktadır. Bu nedenle yukarıdaki tabloda çeşitli orta öğretim (lise) eğitimleri ortak başlık altında kategorize edilmiştir. 2015 yılında üniversitelerimizin mühendislik-mimarlık bölümlerine kayıt yaptıran toplam 89.062 öğrencinin 44.598’i (% 50,07) Anadolu Lisesi mezunudur. Mühendislik-mimarlık bölümlerini tercih eden öğrencilerin yarısı Anadolu Lisesi mezunu iken diğer yarısı da; Genel Lise (% 17,41), Özel Lise (% 10,75), Meslek Lisesi (% 6,14), Fen Lisesi (% 3,33), İmam-Hatip Lisesi (% 1,44) ve diğer liseler (% 10,82)’dir. Bu kategoride İmam-Hatip liselerinden mezun olan öğrencilerin genel olarak mühendislik-mimarlık disiplinlerini tercih etmedikleri görülmektedir. Ayrıca aralarında ağırlıklı olarak Açık Öğretim Lisesinin bulunduğu Diğer Liseler grubu da oldukça önemli bir yer tutmaktadır.

Tablo 7 – Yerleşen Öğrencilerin Lise Türleri

İnşat mühendisliği özelinde de durum pek farklı değildir. İnşaat mühendisliğine kayıt yaptıran öğrencilerin % 50,46’sı Anadolu Liselerinden % 3,37’si Fen Liselerinden ve % 1,19’u İmam Hatip Liselerinden mezun olmuştur. Bu rakamlar genel mühendislik ortalamalarına oldukça yakındır. Tablo kategoriler bazında değerlendirildiğinde; en fazla Anadolu lisesi öğrencisinin tercih ettiği disiplinler sırası ile Meteoroloji, Şehir Planlama ve Endüstri mühendisliği olarak ilk sıralarda yer almaktadır. Tablo’da Fen Lisesi mezunları sütununa baktığımızda bünyesinde % 5’in üzerinde Fen Lisesi mezunu bulunduran disiplinler sırası ile Mimar, Elektrik, Gemi Makineleri, Gemi, Meteoroloji ve Bilgisayar olarak görülmektedir.

e) Sınav Başarısı

Birçok eğitimci ve otorite üniversite sınavına girenlerin başarıları açısından Yüksek Öğrenime Geçiş Sınavı (YGS)’nın öğrencinin gerçek sıralamasını vermesi açısından daha önemli olduğuna vurgu yapar. Bu sınavdan 3 ay sonra yapılan ve öğrencilerin tercihleri doğrultusunda cevapladıkları sorularla başarı sıralamalarının belirlendiği Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS)’na göre bölümlere yerleşilmesine rağmen gerçek başarıyı yansıtmamaktadır. Bu nedenle aşağıdaki Tablo 15’de, tüm öğrencilere aynı soruların sorulduğu ve buna göre kalsifikasyona tabii tutuldukları YGS puanları ve YGS başarı sıralamaları incelenmiştir.

Tablo 8 – Yerleşenlerin Puanları ve Başarı Sıralamaları

Tablo incelendiğinde 2015 yılında üniversitelerimizin mühendislik-mimarlık bölümlerine yerleşen öğrencilerin ortalama olarak 269,162 puan aldıkları ve bu puanın yaklaşık olarak 174.085. başarı sırasına karşılık geldiği görülmektedir. Yüksek Öğrenime Geçiş Sınavı (YGS) ilk sıralarda yer alan öğrenciler olduğu gibi, bu sınavdan 1.000.000. olarak da çıkan öğrencinin mühendislik-mimarlık ve şehir plancılığı bölümlerine yerleşebildiği göz önüne alındığında ortalama olarak 174.085. olan bir öğrenci üniversitelerimizin mühendislik-mimarlık ve şehir plancılığı bölümlerine yerleştiği görülmektedir. Bu puan ve sıralama için kaç soru çözülmesi gerektiği Tablo 9’da detayları ile incelenmiştir.

Tablo 9 – Yerleşenlerin YGS ve LYS Netleri

Mühendislik bölümlerine kayıt yaptıran öğrencilerin puanları ve başarı sıraları Türkçe % 11, Temel Matematik % 14, Sosyal % 6, Fen % 9, Matematik % 22, Geometri % 11, Fizik % 13, Kimya % 9 ve Biyoloji % 5 olarak hesaplanmaktadır. Bu bilgiler ışığında Tablo 16 incelendiğinde, 2015 yılında mühendislik-mimarlık ve şehir plancılığı bölümlerine yerleşen öğrenciler YGS’nda toplam 160 ve LYS sınavında toplam 170 olmak üzere genel toplamda 330 soru çözmüşlerdir. Bir programa yerleşen öğrenciler ortalama olarak Türkçe’den 21,01, Sosyal’den 10,21, Temel Matematik’den 18,42, Fen’den 18,03, Matematik’den 18,31, Geometri’den 8,23, Fizik’ten 9,31, Kimya’dan 11,38 ve Biyoloji’den 12,08 net soru çözmüşlerdir. Toplam 330 soru sorulan sınavda bu netlerin toplamı 126,98 (% 38,47) olmaktadır.

Bu tablo inşaat mühendisliği için de geçerlidir. 2015 yılında inşaat mühendisliği programlarına kayıt yaptıran toplam 10.756 öğrenci YGS ve LYS sınavlarında 330 sorudan ortalama 138’ine (41,81) doğru yanıt verebilmişlerdir. Bu oran Makine ve Mimarlık gibi bölümlerden daha iyi olsa da soruların yarısına doğru cevap verilmediği de gözden kaçmamalıdır.

YGS ve LYS sınavları birlikte değerlendirildiğinde en başarılı öğrenci grubunun Meteoroloji disiplininde oldukları görülmektedir. Meteoroloji disiplinine kayıt olan öğrenciler 330 sorudan net olarak 165,18’ini (% 50,05) çözmüşlerdir. Meteorolojiyi 159,81 (% 48,42) net soru ile Mimarlık, 144,87 (% 43,71) net soru ile Gemi mühendisliği ve 141,79 (% 42,96) net soru ile Bilgisayar mühendisliği takip etmektedir. Her iki testte de en az net soru çözen disiplinler ise 79,87 net ile ( % 24,20) Ziraat, 95,63 net ile ( % 28,97) Peyzaj, 97,15 net ile ( % 29,43) Jeofizik ve 97,43 net ile ( % 29,52) Çevre disiplinleri yer almaktadır. Yine YGS başarı sıralamaları göz önüne alındığında 701.568. olan bir öğrenci Ziraat mühendisliği bölümüne, 672.679. olan Orman mühendisliğine ve 577.026. olan bir öğrenci İç Mimarlık bölümlerine girebilmiştir.

Tablo 10’da üniversite sınavına giren öğrencilerin 2010 ve 2015 yılı başarıları kıyaslanmıştır. 2010 ve 2015 yılında yapılan her iki sınavın da ortak özellikleri aynı konularda aynı sayıda soru sorulduğundan kıyaslama imkanı oldukça net olmasıdır. 2010 yılında sadece mühendislik branşları incelenmiş olmasına rağmen sorulan 330 sorunun ortalama 185ini (% 56) yapan bir öğrenci mühendislik programlarına yerleşirken, 2015 yılında 330 sorudan ortalama 126’sını (% 38) yapan bir mühendislik-mimarlık, şehir plancılığı bölümüne yerleşmiştir. 2010 yılı ile 2015 yılı arasında % 32’lik bir düşüş söz konusudur.

Tablo 10 – 2010 ve 2015 Yılları Başarı Sırası Karşılaştırması

Tabloyu disiplinler bazında incelediğimizde şaşırtıcı sonuçlar çıkmaktadır. 2010 yılında ortalama olarak soruların yarısından fazlasını çözen öğrenciler birçok mühendislik disiplinine yerleşirken, 2015 yılında sadece Meteoroloji bölümüne girenler soruların tam yarısını 165 net (% 50) çözmüştür. 2015 yılında bu disiplinden başka % 50 barajını geçebilen disiplin bulunmamaktadır. 2015-16 öğretim yılında üniversitelerimizin mühendislik-mimarlık bölümlerine yerleşen öğrenciler ortalama olarak soruların % 38’ine doğru yanıt verebilmişlerdir. Öğrenciler arasında oldukça popüler olan Bilgisayar; Elektrik-Elektronik, İnşaat ve Makine mühendislikleri ile Mimarlık bölümlerine kayıt yaptıran öğrenciler ortalama olarak 135 net soru (% 41,08) çözmüşlerdir. 2015 yılından itibaren Ziraat ve Orman mühendislikleri hariç mühendislik programlarına getirilen ve 240.000’den daha düşük başarı sırası bulunan öğrencilerin bu bölümlere kayıt yaptıramaması durumu, özellikle başarı sıralamasında daha alt sıralarda yer alan disiplinlerde bir başarı artışı yaşanmasına neden olmuştur. Tüm bu nedenlerle; birçok popüler disiplinde başarı sırası düşüşü yaşanırken Fizik, Jeofizik, Jeoloji, Maden, Orman ve Ziraat gibi mühendisliklerde başarı sıralamasında artışlar yaşanmıştır.

f) Tercihler

2015 yılındaki üniversite sınavında tercih formlarında her adaydan 24 adet tercihte bulunmaları istenilmiştir. ÖSYM’nin 2015 yılı üniversite giriş istatistiklerini gösteren web sitesinde tercih hakkı kazanan öğrencilerin ortalama olarak 18,21 tercih yaptıkları belirtilmektedir. Tercih yapan bu öğrenciler ise ortalama olarak 7,51. sırada bulunan tercihlerine yerleştikleri anlaşılmaktadır. Tablo 11’de de gösterildiği gibi, toplam 93.205 mühendislik kontenjanına 1.621.746 kez talip olunmuş, yani bir mühendislik kontenjanına 17,4 öğrenci talip olmuştur. En çok talep gören bölüm 254.901 tercihle Makine mühendisliği, 236.799 tercihle Elektrik-Elektronik mühendisliği ve 226.828 tercihle İnşaat mühendisliğidir. Bu üç mühendislik disiplininin tercih edilme oranları tüm mühendislik-mimarlık branşlarının % 44,31’ini oluştururken mühendislik disiplinleri içindeki oranı ise % 51,24’dür. Başka bir deyişle mühendisliği tercih eden adayların yarısından fazlası inşaat, makine ve elektrik mühendisliğini tercih etmektedirler.

Bu rakamlar 2010 yılında ise toplam 71.330 mühendislik kontenjanına 1.521.275 kez talip olunmuş, yani bir mühendislik kontenjanına 23,8 öğrenci talip olmuştur. 2015 yılında bir kontenjana talip olan aday oranı 17,4 olduğuna göre her kontenjana aday olan ortalama 5 aday azalmıştır. Bu oran bizlere mühendislik-mimarlık disiplinlerine olan ilginin giderek azaldığınız göstermektedir. 2010 yılında en çok talip olunan bölümler ise 296.215 tercihle İnşaat mühendisliği, 291.151 tercihle Makine mühendisliği ve 258.648 tercihle Elektrik-Elektronik mühendislikleridir. Özetle 2010 yılında en çok tercih edilen disiplin inşaat mühendisliği iken geçen 5 yıllık süre içinde inşaat sektöründe yaşanan gelişmelere rağmen takipçileri makine ve elektrik mühendisliklerine geçilmiştir.

Tablo 11 – Tercih Edilme İstatistikleri

Bir kontenjana talip olan aday sayıları o disiplinin popülaritesi açısından bize bilgi vermektedir. Mühendislik-mimarlık disiplinleri arasında en popüler olan bölüm, bir kontenjana 23,6 öğrencinin talip olduğu Mimarlıktır. Mimarlık disiplinini 23,1 ile Elektrik-Elektronik, 21,9 ile Bilgisayar, 21,8 ile Makine ve 20,1 ile İnşaat mühendislikleri takip etmektedir.

Tablonun son üç sütununda da ilk sırada, ilk üç sırada ve ilk dokuz sırada tercih edilen programlara ait tercih bilgileri verilmiştir. 2015 yılında öğrencilerin ilk sırada tercih ettikleri mühendislik-mimarlık disiplinlerine göre ilk sırada 10.000 ve üzerinde tercih edilen disiplinler sırası ile Mimarlık, İnşaat, Elektrik-Elektronik, Bilgisayar ve Makine mühendislikleridir. Bu duruma karşılık tercihler arasında ilk sırada en az yer alan disiplinler ise Jeofizik, Meteoroloji, Fizik, Gemi, Orman ve Petrol mühendislikleridir. İlk üç sırada yapılan tercihler incelendiğinde yine popüler disiplinler sırası ile İnşaat, Mimarlık, Elektrik-Elektronik, Makine ve Bilgisayar mühendislikleridir.

Tablo 12 – Öğrencilerin Mühendislik-Mimarlık Disiplinlerini Tercih Sıraları

Ancak burada dikkatimizi çeken durum ilk sırada en çok tercih edilen mimarlık programlarının ilk üç sırada yapılan tercihlerde inşaat mühendisliğinin gerisinde kalmasıdır. İlk üç sırada tercih edilen 1.000 adet tercihin altında tercih edilen disiplinler ise sırası ile Jeofizik, Meteoroloji, Fizik, Orman, Petrol, Maden, Tekstil ve Gemi mühendislikleridir. Mühendislik-mimarlık disiplinleri ilk 9 sırada tercih edilme rakamları incelendiğinde, 100.000 tercihin üstünde talep gören disiplinler sırası ile İnşaat, Makine ve Elektrik-Elektronik mühendislikleridir. Bu kategoride en az tercih edilen disiplinler ise 1.000 tercihten daha az teveccüh gören Meteoroloji, Jeofizik ve Fizik mühendislikleridir.

Tablo 13 – Yerleşenlerin Tercih Bilgileri

Tablo’da 2015 yılında üniversitelerimizin mühendislik-mimarlık bölümlerine kayıt yaptıran toplam 89.062 öğrencinin kaçıncı tercihlerinde istedikleri programlara yerleştiklerine dairdir. Bu öğrenciler girdikleri mühendislik-mimarlık programlarını ortalama olarak 7,5. sırada tercih etmişlerdir. Öğrencilerin girdikleri programları tercih sıraları İnşaat mühendisliğinde 6,9, Mimarlıkta 7,1, Bilgisayar mühendisliğinde 7,4, Elektrik-Elektronik mühendisliğinde 7,6 ve Makine mühendisliğinde 8,5’dir.

Tablo 14’de 2015 yılında üniversitelerimizin mühendislik-mimarlık bölümlerine kayıt yaptıran toplam 89.062 öğrencinin tercih ettikleri üniversite türleri incelenmiştir. Bu duruma göre yerleşen öğrencilerin tercihleri arasında 1.290.707 tercihi (% 84,08) devlet üniversitelerinden yana kullandıkları görülmektedir. Devlet üniversitelerini 238.445 tercih (% 15,53) ile vakıf üniversiteleri ve 5.805 tercih (% 0,38) ile Kıbrıs ve yurt dışındaki üniversitelerdeki programları tercih edenler oluşturmuştur. Tablo’da “Yerleşenlerin Seçtikleri Programlar” başlığı altında, mühendislik-mimarlık programlarına yerleşen adayların kendi girdikleri disiplini mi, yoksa başka bir programı mı seçtiklerine ilişkindir. 2015 yılında üniversitelerimizin mühendislik-mimarlık bölümlerine kayıt yaptıran toplam 89.062 öğrencilerin 620.376 tercihi (% 38,25) kendi girdikleri mühendislik-mimarlık disiplinine ait programları seçmişlerdir. Bu durum inşaat mühendisliği özelinde % 54,38’e kadar çıkmıştır. Yani inşaat mühendisliğine giren bir öğrencinin tercihleri arasında diğer inşaat programlarına yer verme oranlarını % 54,38 olmuştur.

Tablo 14 – Yerleşenlerin Üniversite Tercihleri

Tablo 15’de üniversitelerimizin mühendislik-mimarlık bölümlerine kayıt yaptıran toplam 89.062 öğrencinin tercihleri ile ilgili çeşitli detay bilgiler yer almaktadır.

Tablo 15 – Yerleşenlerin Tercih Eğilimleri

Bu tabloda yerleşen öğrencilerin kullandıkları tercihlerde ön plana çıkan iller ve kullanılan ve boş bırakılan tercihler hakkında bilgiler yer almaktadır. Tablo’da “Yerleşenlerin Tercih Eğilimleri” başlığı altında mühendislik-mimarlık bölümlerine kayıt yaptıran öğrencilerin tercihlerini hangi illerden yana kullandıkları verilmektedir. Bu duruma göre öğrencilerin 531.713’ü (% 32,78) tercihlerinin ikametgâh adreslerinin bulunduğu illerdeki disiplinlerden yana kullanmışlardır. Bu durum disiplinler açısından da benzer bir seyir izlemektedir. Bu tabloda en yüksek oran % 69 ile İç Mimarlarda görülmektedir. İnşaat mühendisliği bu üç kategoride de ortalamaların yaklaşık 5 puan altında kalmıştır. İkametgah adreslerinde okuyan inşaat mühendisliği öğrencileri % 29,29, 3 büyük kentte okuyan inşaat mühendisliği öğrencileri % 29,23 ve 10 büyük kentte okuyan inşaat mühendisliği öğrencileri % 44,90’dır. İnşaat mühendisliğini tercih eden öğrenciler toplam 24 tercih hakkında sadece 15,8’ini kullanmışlardır.

Üniversitelerin mühendislik-mimarlık programlarına yerleşen öğrencilerin diğer mühendislik ve mimarlık programlarını hangi oranda seçtiklerine ilişkin bilgiler de incelenmiştir. Bu duruma göre; mühendislik-mimarlık programlarına yerleşen öğrencilerin kullandıkları toplam 1.621.746 tercihin 1.523.454’ü (%93,91) yine mühendislik-mimarlık programlarından yana kullanılmıştır. Bu durum inşaat mühendisliğinde farklıdır. İnşaat mühendisliğine yerleşen öğrencilerin kullandığı 226.828 tercihin 123.353’ü (% 54,38) yine inşaat mühendisliğine ilişkin olmuştur. Sadece 178.339 lik (% 78,62) bir tercih mühendislik-mimarlık branşlarından yana kullanılmıştır. İnşaat mühendisliğine yerleşen öğrencilerin diğer tercihleri (% 21,38) sınıf öğretmenliği başta olmak üzere öğretmenlik branşları, tıp, hemşirelik, diş hekimliği, hukuk, ilahiyat, ebelik ve istatistik gibi disiplinler üzerine yoğunlaşmıştır.

g) Mevcut Durum

2015-16 öğretim yılında üniversitelerimizin mühendislik, mimarlık ve şehir plancılığı programlarına yerleşen öğrencilerin profilleri ile ilgili çalışmada ilgili disiplinlerin mevcut durumlarına ait de bilgiler yer almaktadır. 2015-16 öğretim yılında üniversitelerimizin mühendislik, mimarlık ve şehir plancılığı programlarına yerleşen öğrencilerin ve bu bölümde bulunan akademisyen, öğrenci, mezun ve yabancı öğrencilere ait çeşitli bilgiler de içermektedir.

2016 yılında üniversitelerimizin mühendislik, mimarlık ve şehir plancılığı bölümlerinde toplam 17.029 akademisyen görev yapmaktadır. Bu rakamın 5.313’ü (% 31,19) profesör, 3.811’i (% 22,37) doçent ve 7.877’si (% 46,25)’i yardımcı doçent olarak görev yapmaktadır. Aynı dönem içinde inşaat mühendisli bölümlerinde de toplam 1.685 akademisyen görev yapmıştır. Bu akademisyenlerden 461’i (% 27,35) profesör, 378’i (% 22,43) doçent ve 846’sı (% 50,21) yardımcı doçent olarak görev yapmaktadır. Bu rakamlardan da görüleceği gibi inşaat mühendisliğinde profesör akademisyen oranı diğer disiplinlere oranla daha azdır.

Yine YÖK istatistiklerine göre 2016 öğretim yılında üniversitelerimizin mühendislik, mimarlık ve şehir plancılığı bölümlerinde toplam 453.166 öğrenci öğretim görmektedir. Bu rakam 26 Ocak 2017 tarihinde TMMOB üye sayısı olan 510.559 sayısı ile kıyaslandığında oldukça yüksek olduğu görülecektir. Kesin olarak bilinmese de ülkemizde bir milyona yakın mühendis, mimar ve şehir plancısı olduğu düşünülüyor. Bu nedenle bu rakamın yarısı olarak sayılabilecek ve şu anda öğretim hayatına devam eden 453.166 mühendis, mimar ve şehir plancını oluşturduğu büyüklük oldukça ilginçtir.

2016 öğretim yılında üniversitelerimizin mühendislik, mimarlık bölümlerinde toplam 453.166 öğrencinin 139.152’sini % 30,71’ini kadın öğrenciler oluşturmaktadır. Geri kalan 314.014’ü % 69,29 ise erkek öğrencidir. Bu oran bazı yer bilimleri disiplinleri ile birlikte inşaat mühendisliğinde de hayli farklıdır. Şöyle ki; üniversitelerin inşaat mühendisliği bölümlerinde okuyan toplam 55.454 öğrencinin sadece 8.757’si (% 15,79) kadın, geri kalan 46.697 (% 84,21) ise erkektir.

2014 ve 2015 yıllarına ait mezun sayılarını da incelediğimizde, her yıl yaklaşık 50.000 mühendis, mimar ve şehir plancısının üniversitelerimizden mezun oldukları görülmektedir. 2015-16 öğretim yılında üniversitelerin mühendislik-mimarlık ve şehir plancılığı bölümlerine 89.062 öğrenci kayıt yaptırırken yine aynı yıl 53.256 öğrenci mezun olmuştur. 2010 yılında yapılan çalışmada sadece mühendislik programlarına 59.442 öğrencinin kayıt yaptırdığı göz önüne alındığında 2014-15 öğretim yılındaki 53.256 mezunun durumu daha net anlaşılabilecektir. İnşaat mühendisliği bölümlerinde de durum yaklaşık aynıdır. 2014 yılında inşaat mühendisliği bölümlerinden 6.265 kişi mezun olurken 10.756 öğrencinin kayıt yaptırdığı 2015 yılında 7.066 kişi mezun olmuştur.

Benzer şekilde 2014 yılında üniversitelerin mühendislik-mimarlık ve şehir plancılığı bölümlerine yatay geçişle kayıt yaptıran öğrenciler 1.191 öğrenci (% 20,28) ile en çok İnşaat mühendisliğine olmuştur. Yatay geçiş konusunda İnşaat mühendisliğini, 812 öğrenci ile makine mühendisliği ve 779 öğrenci ile elektrik-elektronik mühendisliği takip etmiştir. 2014 yılında Fizik, Gemi Makineleri, Jeofizik, Meteoroloji ve Petrol mühendisliklerine de sınırlı sayıda yatay geçiş gerçekleşmiştir. 2015 yılında üniversitelerin mühendislik-mimarlık ve şehir plancılığı bölümlerine yatay geçişle kayıt yaptıran öğrenciler yine en çok inşaat mühendisliğini tercih etmişlerdir. 2015 yılında yatay geçiş yapan 9.023 öğrenciden 1.593’ü inşaat mühendisliği programlarını tercih etmiş, 1.414’ü Makine mühendisliğini tercih etmiş ve 1.138’i Mimarlık bölümlerini tercih etmiştir. 2015 yılında Elektrik-Elektronik mühendisliği 1.060 yatay geçişle dördüncü sırada yer almıştır.

Üniversitelerin mühendislik-mimarlık bölümlerinden yatay geçişle giden öğrencilerin durumları da bu çalışmada incelenmiştir. Bu disiplinlerden yatay geçişle giden öğrenciler 2014 yılında 3.985 öğrenci iken 2015 yılında % 93,61’lik bir artışla 7.715 öğrenci olarak gerçekleşmiştir. 2014 yılında yatay geçişle en çok öğrenci kaybeden disiplin 660 öğrenci ile Makine mühendisliğidir. Makine mühendisliğini 509 öğrenci ile İnşaat mühendisliği ve 495 öğrenci ile Elektrik-Elektronik mühendislikleri takip etmiştir. 2015 yılında ise mühendislik ve mimarlık bölümlerinden başka bölümlere yatay geçiş yapan öğrenciler yaklaşık olarak iki katına çıkmıştır. 2015 yılında yine liderlik 1.160 öğrenci ile Makine mühendisliğinde iken ikinci sıraya 1.106 öğrenci ile Elektrik-Elektronik mühendisliği yerleşmiş, bu ikiliyi 1.086 öğrenci ile İnşaat mühendisliği takip etmiştir. 2014 ve 2015 yılında da yatay geçişle başka üniversitelere giden öğrencilerin oranı % 79-80 aralığında gerçekleşirken, aynı tarihte aynı üniversitenin başka programlarından yapılan yatay geçişlerin oranı % 20-21 bandında kalmıştır.

Bu dönem içinde mühendislik-mimarlık dallarında toplam 14.964 yabancı uyruklu öğrenci öğrenim görmekte olup bu öğrencilerin 11.899’u (% 79,45) erkek ve 3.065’i kadın öğrencidir. Bu bölümlerde toplam 123 ülkeden ve Çeçenistan, Tataristan gibi özerk bölgelerden öğrenci bulunmaktadır. Ülkemizde öğrenim gören yabancı öğrencilerin en önemli tercihleri inşaat mühendisliklerinden yanadır. 14.964 yabancı öğrencinin 2.937’si (% 19,62) inşaat mühendisliğini tercih etmiştir. Kısaca ülkemizde gelen 5 yabancı öğrenciden biri inşaat mühendisliği eğitimi almaktadır. İnşaat mühendisliğini tercih eden 2.937 yabancı öğrencinin 387’si (% 13,17) kadındır. Bu oran ülkemizdeki öğrencilerin oranına da hayli yakındır. Yine bu 2.937 yabancı öğrencinin 755’i Suriye’li, 642’si Afgan, 222’si Türkmenistan’lı, 144’ü Azeri ve 96’sı Irak’lıdır. Genel toplama bakıldığında da ülkemizde en çok öğrenim gören öğrenciler sırası ile Suriyeli, Azeri, Türken ve Afgan’dır.

SONUÇ YERİNE

Ülkemizde genelde üniversite eğitimi, özelde ise mühendislik-mimarlık ve şehir plancılığı eğitimi, ekonominin gelişiminden üniversite idaresine, genel devlet politikalarından eğitim politikalarına pek çok değişkenle birlikte şekillendirilmiştir. Bu çalışma; geleceğe yönelik bir takım sonuç ve hedefler çıkarmadan daha çok bugünün bir fotoğrafını çekmeye yönelik olarak hazırlanmıştır. Üniversitelerin mühendislik-mimarlık ve şehir plancılığı bölümlerine kayıt yaptıran öğrencilerin seçimleri, tercihleri, konumları ve durumları, 5 yıllık (2010-2015) bir periyotta kıyaslama yapılarak aktarılmıştır.

Mevcut durum verileri ve tabloları bu çalışmanın ana çatısını oluşturmaktadır. Bunun nedeni değerlendirme ve sonuçlarını oluşturabilmek için bilim insanları ve araştırmacılara temel veri sağlamaktır. Bir diğer neden ise ilgilenen olursa daha sonraki yıllarda değişen, yenilenen rakamlarla revize edilebilecek temel bir kurgu oluşturmaktır. Ülkemizde makine ve elektrik mühendisliği ile birlikte üç önemli mühendislik disiplininden biri olan inşaat mühendisliği de 2005, 2010 ve 2015 yılında yapılan bu çalışmada da görüleceği gibi, rakamsal olarak büyümekle birlikte, oransal olarak aynı kalmaktadır. Bu tablodan da görüleceği gibi hükümet politikaları ve YÖK kararlarının önemli değişiklikler yaşadığı bu dönemde dahi inşaat mühendisliği disiplininde birçok kalıbın değişmediği görülmektedir.

Yukarıdaki değerlendirmeler ve göstergeler Türkiye’de, mühendislik ve mimarlık mesleklerinin temelini oluşturan fen ve matematik eğitiminde büyük bir sorun yaşandığını ve bunun her geçen yıl daha da arttığını ortaya koymaktadır. Sorun nereden kaynaklanmaktadır? Sorunun çözümü nedir? Hemen belirteyim ki sorunun sihirli bir çözümü yoktur. Çözüm, öncelikle tüm eğitim sisteminin bütünlüğü içinde yapılacak köklü bir eğitim reformu içinde aranmalıdır. Mühendislik ve mimarlık disiplinlerinin temeli olan matematik ve fen eğitimi için çözümün ilk adımı, bu derslerin soru çözerek, kural ezberleyerek değil, laboratuvar ortamında yapılmasıdır. Sözün özü, matematik ve fen eğitiminde yaşanan nitelik sorununu çözmenin yolu sınava odaklı eğitimden vazgeçilerek yeniden laboratuvar ortamına dönmekten geçmektedir.

Nadir AVŞAROĞLU

Maden Mühendisi

TMMOB Eğitim Sempozyumu

Yürütme Kurulu Üyesi

1. https://www.academia.edu/s/b22760beb7/2015-16-ogretim-yilinda-muhendislik-mimarlik-bolumlerine-yerlesen-ogrencileri-profili-docx?source=news ↑
2. parlakbirgelecek.com ↑