SÜMERBANK

Sıtkı Hocam sen küçüktün
Hatırlamazsın,

Eskiden Sümerbank vardı. Şimdilerde milletin Gaffur pijaması dedikleri; pazen pijamalar Sümerbank dokuma fabrikalarında üretilirdi. Annem öğretmendi. Okullar açılmadan önce devlet, öğretmenlere memura yakışır bir kıyafet almaları için Sümerbank kuponu verirdi. Annem Sümerbank Adana mağazasına gider, babama, erkek kardeşime ve bana iç çamaşırı alır. 7 metre de pazen pijamalık kumaş alırdı. Evde bize aynı renk, aynı desen, üç pijama dikerdi. Tek tip kıyafet. 3 erkek. Hapishane gibi.

Geçen gazetede okumuştum, Sıtkı Hocam. 70 yıllık Sümerbank Merinos Fabrikası, Balkanlar’ın ve Ortadoğu’nun en büyük fabrikasıymış. Özelleştirelim derken makineleri ÖYK’nun kararı ile yüzde 20’si peşin, kalan 3 milyon 825 bin YTL vadelere yayılarak hurdacıya satılmış, arsası belediyeye verilmiş. Yedi deposu aynı anda yanmış……..

Sümerbank, Anadolu’nun değişik bölgelerinde, başka hiçbir sanayi tesisinin olmadığı yerlerde fabrikalar kurdu; istihdam olanağı sağladı. Bölgenin zenginleri ellerindeki parayı ticarette kullanırken veya büyük kentlere aktarırken, devlet, Sümerbank eliyle yatırım yaptı. Birçok bölgede ilk önemli fabrika, Sümerbank’ın işletmesiydi. Devlet, “sosyal devlet” rolünü, bu fabrikalarla yerine getirdi. Bu fabrikalar, Anadolu’nun birçok bölgesinde işçi sınıfının çekirdeklerini oluşturdu. İşçiler, çok sayıda işçinin bir arada çalıştığı büyük işletmelerde sınıf kimliğini kazandı.

Atatürk`ün hasta yatağından kalkarak, 2 Şubat 1938’de açılışını bizzat yaptığı Bursa’daki tarihi Sümerbank Merinos Kumaş Fabrikası’nda, 31 Temmuz 2006 Pazartesi günü yangın çıkmış. Tarihi 7 ayrı depoda eşzamanlı olarak başlayan yangın, binaları kül etmiş. Sümerbank Merinos yanmış…

Sıtkı Hocam, Sümerbank benim için bir aile geleneğiydi. Sümerbank, benim okul önlüklerim ayakkabılarım hep Sümerbank’tan alınırdı. Ortaokula başladığım zaman ilk takım elbisem de Sümerbank malıydı hep gururla giyerdim onları. Sizin Yozgat-Taşpınar köyünü bilmem de; bizim oralarda okullar açılırken siyah okul önlüğü giyen çocuklara hediyeler verirdi. Okullar açılmadan birkaç gün önce Teyzemlere, dayımlara gidilir el öpülür hediye alınırdı. Üzeri şablonlu bir cetvel, bir iki silgi ve kalem traş… Mahalle bakkalı Hayrettin Amca bile bize hediye hazırlardı. Simsiyah Sümerbank okul önlüğü, beyaz yaka, Beykoz Ayakkabı Fabrikasından ayakkabı. Sümerbank Beykoz ayakkabı fabrikasından alınan ayakkabılarla ilk gece birlikte yatılırdı.

Sıtkı kardeşim sen küçüktün
Hatırlamazsın,
Sümerbank
“Sanayide Devlet”di.

Sümerbank; ülkenin bir dönem sanayi okulu olmuş kurumudur. Türkiye ekonomisinin geliştirilmesine, halkın refahının yükseltilmesine, Türkiye’nin siyasal bağımsızlığının ekonomik altyapısının oluşturulmasına, halk ile devlet arasındaki bağların güçlendirilmesine ve farklı kökenlerden ve inançlardan insanların ulus ve sınıf bilinçlerinin geliştirilmesine çok önemli katkılarda bulundu. Sümerbank’ın işletmeleri, bulundukları bölgelerde sosyal devletin çekirdekleriydi. Bu nedenle de, özelleştirmede ilk hedeflerden oldu.

Özelleştirme işlemleri 2006 yılında tamamlanması öngörülen Sümer Holding, 2004 yılında üretimi durdurulan Bursa Sümerbank Merinos Fabrikası’na ait Merinos ve Bursa Merinos+Türk Malı markalarını satışa çıkarılmış. Sümer Holding, Bursa Merinos Fabrikası’nın faaliyetinin durdurulmasından sonra, yünlü kumaş markası olarak bilinen Merinos markasının kiralanması için ihale açılmış. Merinos Halı firması, sadece halı ürünlerinde kullanmak üzere, Merinos markasını 425 milyar liraya kiralamış. Geçen yıl kapatılan Bursa Merinos Fabrikası’nın yerinin, vergi borçları sorununu çözümünden sonra, Bursa Büyükşehir Belediyesi’ne devredilmesi gündeme getirilmiş. Ve Bursa Merinos fabrikalarının yün depolarına aynı anda başlayan yangınla Merinos yanmış…….

Yıllarca bu ülkedeki liboşlar, özelleştirme yanlıları, Özal prensleri ve diğer zerzevat Sümerbank’ı hep “insanları tek tipleştirmek” ile suçladır. Onlara göre Sümerbank, aynen Sovyet Rusya’sında olduğu gibi insanları bir kalıpta giyinmeye zorluyordu; dolayısı ile insanların “özgürce seçme hakkının” önündeki en büyük engeldi.

Balkanların en büyük makine parkına sahip, Sümerbank Merinos Dokuma Fabrikası son yıllarda personel sayısının yetersiz olması sebebiyle yüzde 40-45 kapasite ile faaliyet gösteriyormuş. Bursa Merinos Dokuma Fabrikası için “Tekstil Üniversitesi” nitelemesi yapılıyormuş. Bu tesislerin 7 ayrı deposunda eş zamanlı başlayan bir yangın, binaları kül etmiş……

Sıtkı Hocam sen küçüktün
Hatırlamazsın,
Sümerbank
“Sanayide Devlet”di.

Kurulduğu yıllarda Ortadoğu ve Balkanlar’ın en büyük, Avrupa’nın ise 5’inci büyük dokuma fabrikası olan Merinos’un bulunduğu alanın, çehresini değiştirecek Bursa’yı uzun yıllar dokuma kelimesi ile birlikte anılmasını sağlayacak bir fabrikaymış. Bir zamanlar, görkemli Cumhuriyet balolarına ev sahipliği yapan Bursa Merinos Dokuma Fabrikası’nda bulunan yedi adet yün deposunda eş zamanlı çıkan yangın ile bir tarih kül olmuş…

Sen küçüktün
Hatırlamazsın,
Sümerbank
“Sanayide Devlet”di.

Son Sümerbank;
Sümerbank Merinos Fabrikası yandı.
Bir tarih kül oldu.

Nadir AVŞAROĞLU
Aralık – 2014