NEWROZ

Hocam,
Belki hatırlarsın
Eski günler güzel,
Doğal, içten
ve samimiydiler

Aslında Anadolu insanı Orta Asya’dan gelen kavimlerin kültürlerinden çok etkilenmiş ve hepsinden önemlisi Çin’den Mezopotomya’ya kadar geniş bir coğrafyada varolan 10.000 yıllık Şaman kültürünün etkisinde kalmıştır.

Mitolojiye oldukça meraklıyımdır. Beni en çok etkileyen kültürlerin başında Şaman kültürü gelir. 10.000 yıl öncesine dayanan bu kültür hala günümüzde etkilidir. Nazar boncuğu, korkunca damağını yukarı çekmek, nazar değmesin diye tahtaya vurmak, ters terliği çevirmek, akşamları tırnak kesmemek hala anamın ve eşimin kullandığı argümanlar. 10.000 yıl öncesinin kültürü hala günümüzü bu kadar etkileyebiliyorsa, önemsenecek bir kültür olmalı.

Bunu daha sonra yazarım.

Bütün kültürlerde yeni yıl baharla başlar. Bir tek İsa’yı dünyaya yaymak isteyen Katolikler ve Gregoryanlarda farklı olarak İsa’nın doğumu başlangıç alınır. Bütün dinlerde göçebe ve tarıma dayalı kültürlerde yeni yıl baharla başlar. Her aya önem atfedildiğinden yılın en kısır ve son ayı olan Şubat bu yüzden kısadır.

Aslında Hocam Anadolu ve Şaman inancında kış üç aydır. Kasım, Zemheri, Hamsin. Ancak bu toprağın insanı göçebe yaşadığı için bu kış aylarını ihtiyaçları doğrultusunda kategorize etmiş. Kasım ayı Koç ayı olarak adlandırılıyor. Ya da döl verme ayı. Bu ayda davar tabir edilen küçükbaşların çiftleşmesi gerekiyor. Daha sonraki dilimler karakış, zemheri ve gücük ayları. Bu dönemde insanlar ve hayvanlar evlerine kapanır ve baharın gelmesini beklerler.

Hocam,
Belki hatırlarsın
Eski günler ….

Şubat ayının sonlarında bahar hazırlığına başlanır. Birinci cemre Hamsin’in 23. veya 25. günü, yani tahminen 20 Şubat günü havaya düşer. Havaya düşen cemre havayı ısıtır.

İkinci cemre birinci cemreden bir hafta sonra suya düşer. Suya düşen cemre suyu ısıtarak, suların gözlenmesini yani çoğalmasını sağlar.

Üçüncü cemre ikinci cemreden bir hafta sonra toprağa düşer. Toprağa düşen cemre de toprağın ısınmasını sağlar.

Bu tarihte doğa canlanır. 6- 7 Mart günü ağaçlara su yürümeye başlar. 9 Mart günü bağ budama ve kalem aşısı yapılır. Bitkilere bahar gelmesinin ardından hayvanlara bahar gelir. 7 Mart’tan yılbaşı olan 21 Marta kadar olan sürede “davar” yavrular, ta ki 21 Mart’a kadar. İnsanoğlu hayatını idame ettirecek bitki ve hayvanlara kavuşunca 21 Mart’ı “bahar bayramı”, “yılbaşı”, “newroz” olarak kutlar, Hocam.

Newroz; yılbaşıdır, Hocam
Newroz; yeni gündür
Newroz; baharın gelişidir
Newroz; tabiatın canlanmasıdır.
Newroz; bitkilerin, hayvanların çoğalmasıdır.
Newroz; insanların kıpır kıpır olmasıdır.

Daha sonra tüm canlılar
Hep bir olur
Yaylalara giderler

Daha sonra yaylaları da yazarım. Anadolu insanı Orta Asya’dan gelme Şaman adetlerine hala bağlıdır. Baharın gelişi Şaman adetlerine uygun olarak hala bu topraklarda kutlanmaktadır. Çukurova’da hala göçebeler vardır. Yerleşik olan milyonların ise bir yayla evi vardır ve okullar kapanınca mutlaka bir büyükbaba ya da aile büyüğü önderliğinde yaylalara göçülür.

Hocam,
Belki hatırlarsın
Eski günler ……

Bizim oraların yaylaları güzeldir,
Kekik kokar
Keklik öter

Bir ay sonra, Hocam
Bir ay sonra yayla mevsimi gelecek.
Bir ay sonra newroz kutlanacak
Bir ay sonra saatler bir saat ileri alınacak
Bir ay sonra kızlar pembe giyecek.
Bir ay sonra papaz eriği çıkacak

Ve Hocam bir ay sonra
Dağlarına bahar gelecek memleketimin

Nadir AVŞAROĞLU
Şubat – 2015